Aprelin 27-də Rusiyanın “Qazprom” şirkəti 2022-ci ilin sonuna qədər qüvvədə olması nəzərdə tutulan uzunmüddətli müqavilələr əsasında Polşa və Bolqarıstana təbii qaz tədarükünü tamamilə dayandırıb. “Qazprom” bu addımı hər iki ölkənin qaz pulunu rublla ödəməkdən imtina etməsi ilə izah edir. Bəzilərinin Moskvanın rublla qaz sxemini açıq şəkildə rədd etməsinə baxmayaraq, bu günə qədər heç bir Avropa ölkəsi Rusiyadan analoji təchizat problemi ilə üzləşməyib.

ABŞ-ın Ukraynadakı müharibə ilə bağlı siyasəti həddindən artıq emosionallıq və sərtlik ilə xarakterizə olunur. Həqiqətən də Rusiyaya qarşı düşmənçilik zəhərli həddə çatıb. Bayden administrasiyası Avropa və Şərqi Asiyadakı müttəfiqlərini Rusiyaya qarşı sərt sanksiyalar tətbiq etməyə və Ukraynanın müdafiəsinə mürəkkəb silahların tədarükü ilə kömək etməyə həsr olunmuş möhkəm blok yaratmaq üçün səlib yürüşünə başlayıb. ABŞ rəsmiləri, həmçinin beynəlxalq ictimaiyyətin hökumətlərinə Moskvaya qarşı iqtisadi müharibə aparmaq üçün əməkdaşlıq etmək üçün təzyiq göstərirlər.

Moldova Müdafiə Nazirliyinin ABŞ-dan olan yüksək vəzifəli şəxslərin bəyanatlarını açıq şəkildə rədd etməsi qeyri-adi haldır. Nazirliyin sosial media hesabındakı qeydlərindən biri ABŞ Milli Kəşfiyyatının (DNI) direktoru Avril Hainesin sözləri ilə ziddiyyət təşkil edir. Çərşənbə axşamı (10 may) Senatın Silahlı Qüvvələr Komitəsinin dinləmələri zamanı çıxış edən Haines bildirib ki, Rusiya Donbas əraziləri ilə Moldovanın Dnestryanı bölgəsi arasında “quru körpüsü” yaratmağa çalışır. Moldova Müdafiə Nazirliyinin mətbuat xidməti “cəmiyyətdə narahatlıq və qorxu vəziyyətinin yaradılmasının” qarşısını almaq üçün milli mediadan “hər hansı fərziyyələrdən çəkinməyi” və “[…] Avril Hainesin bəyanatlarını kontekstdən çıxarmamağı” xahiş edib.

Hazırda Moskva Volqa-Don kanalında suyun səviyyəsinin aşağı olması səbəbindən gəmiləri, o cümlədən Xəzər flotiliyasının hərbi gəmilərini Xəzər dənizi ilə Azov dənizi arasında ilin cəmi səkkiz ayı ərzində hərəkət etdirə bilir. Bununla belə, Kremlin Rusiyanın cənubundakı keçmiş sovet respublikalarına, o cümlədən Ukraynaya reinteqrasiya etmək və hökmranlıq etmək və öz Xəzər flotiliyasının gəmilərindən təkcə Ukraynaya qarşı deyil, Qara dəniz və Aralıq dənizində istifadə etmək istəyinə görə, Moskva indi kanalı genişləndirmək və dərinləşdirmək üçün böyük səy göstərilməsi planlarını açıqlayıb. Bu təkmilləşdirmələr gəmilərə ilin 365 günü Volqa-Don kanalından keçməyə imkan verəcək. Rəsmilər 10 milyard dollarlıq layihənin 2030-cu ildə tamamlanacağını deyirlər. Bəziləri isə Çin firmalarının bu səydə böyük rol oynayacağını irəli sürürlər.

Cümə axşamı Rusiya Xarici Kəşfiyyat Xidmətinin (SVR) rəisi Sergey Narışkin Vaşinqton və Varşavanı Ukraynanın qərbində təsir dairəsi əldə etmək planında ittiham edib.

Son 30 ildə Moskva Kişinyovun Rumıniya və Avropa ilə gələcək inteqrasiyası istiqamətində hərəkətlərinin qarşısını almaq və ya geri qaytarmaq üçün tez-tez separatçı “Dnestryanı” ilə birlikdə Moldovada olan xristian türk qaqauzlardan da istifadə etməyə çalışıb. Xüsusilə son günlərdə Moskvanın Ukraynadakı müharibəsini Dnestryanı əraziyə qədər genişləndirə biləcəyinə dair artan işarələrlə (ola bilsin ki, oradakı hökuməti müstəqil olaraq tanıya bilər və ya bu ərazidən Odessaya hücum üçün əsas kimi istifadə edə bilər) Rusiyanın Qaqauziya ilə bağlı etdiklərinin əhəmiyyəti artıb. Bir tərəfdən, Moskvanın da qəbul etdiyi kimi, Dnestryanıdakı qondarma qurum regionun Avropa İttifaqı ilə ticarətini nəzərə alaraq, artıq Moskva üçün keçmişdə olduğundan bir qədər az maraqlıdır. Lakin digər tərəfdən, əgər Moskva indiki kontekstdə qaqauz faktorunu işə salmağa çalışarsa, bu, Putinin Ukraynadakı müharibəsinin onun daha geniş hərbi hücum planlarının yalnız bir hissəsi olduğuna birmənalı işarə olacaq. Rusiyanın periferiya ətrafındakı və Qərbdəki ölkələrin cavab verməkdən başqa çarəsi qalmayacaq.

Rusiyalı şərhçilərin və rəsmilərin Qazaxıstanın Rusiyanın düşməninə çevrilməsi ilə bağlı fikirləri ölkələrinin Moskvanın növbəti təcavüz hədəfi ola biləcəyi ilə bağlı qazaxıstanlıları qorxudub və onları qəzəbləndirib. Qazaxıstanda çoxları düşünür ki, Rusiyaya düşmən olan onların ölkəsi deyil, Rusiya Qazaxıstanın düşməninə çevrilib. Uzun müddət Rusiyaya daha yaxın hesab edilən bu böyük Orta Asiya respublikasındakı bu cür diqqətəlayiq fikir dəyişikliyi orada bu yaxınlarda keçirilən küçə nümayişində daşınan lövhədə əks olunub. Plakatda sadəcə olaraq yazılmışdı: “Dünən Gürcüstan idi. Bu gün Ukraynadır. Sabah Qazaxıstan olacaq?”. Moskva Qazaxıstanın “ikinci Ukrayna” olma yolunda getdiyi barədə bəyanatlarla Qazaxıstanı qorxutmağa ümid edə bilər, lakin onun təxribat xarakterli ritorikası ikitərəfli münasibətlərdə əks təsir yarada bilər.

Rusiyanın Ukraynaya qarşı müharibəsi rəsmi olaraq “strateji tərəfdaşlıq” kimi təsvir edilən Gürcüstan-Ukrayna münasibətlərini gözlənilməz şəkildə çətinləşdirdi. Təhdid altında olan iki Rusiya qonşusunun regional təhlükəsizlik baxımından eyni baxışları olduğu görünsə də, onlar arasında davam edən gərginlik Kiyevin Ukraynanın mübarizə aparması üçün Gürcüstan hökumətinin verdiyi dəstəyin miqyası və xarakteri ilə bağlı narazılığı ilə daha da artıb. Öz növbəsində, Ukrayna tərəfinin məzəmmətləri gürcü siyasətçiləri və vətəndaşlarını bir-birinə qarşı qoymaqla nəticələndi, müxalifət və daha geniş əhali Ukraynaya verdiyi qəti dəstəyinə görə Kiyev tərəfindən tərifləndi, hakim “Gürcü Arzusu” (GA) partiyası isə açıq şəkildə tənqid olundu.

Rusiya prezidenti Vladimir Putinin Ukraynaya əsassız genişmiqyaslı hücumuna başlamasından on həftə sonra hər iki tərəf şəxsi heyətdən tutmuş hərbi texnikaya qədər maddi-texniki çatışmazlıqlar yaşamağa başlayır. Dəqiq məlumatı müəyyən etmək çətindir, lakin Rusiya mediası bildirir ki, Ukraynada döyüşmək üçün sərfəli hərbi müqavilələr imzalamaq istəyən efiopiyalılar zəngin olmaq ümidi ilə Rusiyanın Əddis-Əbəbədəki səfirliyi qarşısında sıraya düzülüblər.

Aprelin 27-də Özbəkistan prezidenti Şavkat Mirziyayev xarici işlər nazirinin müavini Vladimir Norovu xarici işlər nazirinin birinci müavini vəzifəsinə yüksəldib və ona ölkənin xarici işlər nazirinin vəzifələrini həvalə edib. Səhhətinin pisləşməsi ilə bağlı xəbərlərə baxmayaraq, postunu tərk edən xarici işlər naziri, 74 yaşlı Əbdüləziz Kamilov tam təqaüdə çıxmadı. O, xarici siyasət və təhlükəsizlik məsələləri ilə məşğul olmaq üçün Özbəkistan Təhlükəsizlik Şurası katibinin müavini vəzifəsinə təyin edildi və ona Özbəkistanın xarici işlərinin istiqamətinin və məqsədlərinin formalaşmasında müəyyən rol qaldı.

Rusiyanın Ukraynadakı itkiləri artdıqca Moskva boşluqları doldurmaq üçün əsgərləri səfərbər etməkdə çətinliklərlə üzləşir. Bu problem, məsələn, Buryatiya və Dağıstan kimi kiçik qeyri-rus respublikalarında və Moskvadan uzaqda yerləşən daha kiçik, lakin əsasən etnik-rusların yaşadığı ərazilərdə xüsusilə kəskindir. Həmin regionlarda heç bir dövlət təbliğatı prezident Vladimir Putinin Ukraynadakı müharibəsinin əsl xərclərini gizlədə bilməz, bu, yerli əhalinin iştirak etmək istəyini azalda bilər. Hələlik, nə qədər potensial əsgərin hərbi xidmətə çağırıldığı zaman xidmət etməkdən imtina etdiyi barədə etibarlı rəqəmlər yoxdur, lakin Moskvanın “müqaviləli” əsgərləri işə götürmək üçün daha bahalı metoda keçmək məcburiyyətində qaldığına dair artıq aydın göstəricilər var.