Neft Müharibəsi: Aİ embarqosu ilə üzləşən Rusiya Ukrayna tədarükünü hədəf alır

Bununla belə, altı aydan sonra Rusiya xam neftini və ilin sonuna qədər emal olunmuş neft məhsullarını dayandıracaq gecikdirilmiş, hissə-hissə embarqonun qəbul edilməsinə dair Aİ təşəbbüsünə (hazırda danışıqlar gedir) qarşı olanlar var. Macarıstan, Slovakiya, Bolqarıstan və Çexiya ya birbaşa siyasətə qarşı çıxıb, ya da xüsusi imtiyazlar tələb edir. Macarıstan özü hər il blokun idxal etdiyi bütün Rusiya neftinin 5 faizindən azını istehlak edir. 2021-ci ildə Bolqarıstan, Slovakiya, Macarıstan və Finlandiyanın idxal etdiyi neft yağlarının 75 faizindən çoxu Rusiyadan gətirilib. Budapeşt iddia edir ki, hazırda Rusiya xam neft qarışıqlarının emalına köklənmiş Macarıstanın neft emalı zavodlarını tənzimləmək üçün 500 milyon avrodan 550 milyon avroya qədər əvəzləmə xərcləri və Xorvatiyadan keçən “Adria” neft kəmərinin genişləndirilməsi üçün əlavə 200 milyon avro investisiya tələb olunacaq. Digər tərəfdən, Aİ-nin hər il idxal etdiyi ümumi Rusiya xam neftinin 10-20 faizini və Rusiya neft yağlarının 25-50 faizini qəbul edən Almaniya Avropa İttifaqının blok miqyasında qadağasına dair razılığa gələ bilməsə belə, ilin sonuna qədər Rusiyadan alışı dayandırmağı planlaşdırır.

Rusiyalı analitiklər vurğulayırlar ki, təkcə 2022-ci ilin fevralında onların ölkəsi ümumi neft ixracının yarısını Aİ-yə göndərib. Nəticə etibarilə, Moskva şiddətlə Rusiyanın neft embarqosu ilə bağlı Avropanın mülahizələrini pozmağa çalışır. “Rusiya neftindən imtina dünya bazarı üçün fəlakətli nəticələrə səbəb olacaq”, - deyə baş nazirin müavini Aleksandr Novak mart ayında xəbərdarlıq edib. Davam edən yaşıl enerji keçidi səbəbindən dünyada bəzi iri neft hasilatı layihələrinin kifayət qədər investisiya cəlb etməkdə çətinlik çəkməsi Rusiyaya kömək edir.

Fevralın 24-də Rusiyanın Ukraynaya qarşı genişmiqyaslı təcavüzünə başlayandan sonra Moskva beynəlxalq qınaq və təcrid qarşısında neft satışlarını müdafiə etməkdə qarışıq uğur qazandı. Hindistan və bəzi digər Asiya şirkətləri spekulyativ olaraq treyderlərdən Rusiyadan böyük həcmdə vəsait alırlar. Lakin Rusiya xam nefti yüksək tranzit xərclərinə görə Hindistanın ümumi idxalının yalnız kiçik bir hissəsini təşkil edir. 2022-ci maliyyə ilində ümumi cəmi 175,9 milyon metrik ton (MMT) xam neft idxalından yalnız 0,419 MMT-nin Rusiyadan gəldiyi bildirilib. Beynəlxalq Enerji Agentliyinə görə, müsbət qiymət artımı sayəsində Moskva 2022-ci il ərzində xam və emal olunmuş məhsulların satışından ayda təxminən 20 milyard dollar qazanıb (gündə təxminən 8 milyon barel).

Bəzi Qərb analitiklərinin hesablamalarına görə, Rusiya Ukraynaya qarşı müharibəyə gündə təxminən 1 milyard dollar xərcləyir və bu, Moskvanın neft gəlirlərindən kəsilməsinin Rusiyanın müharibə maşınını maliyyə resurslarından məhrum edəcəyi arqumentini gücləndirir. Lakin rusiyalı iqtisadçı Vladislav İnozemtsev bu fikirlə razılaşmır və Putinin iqtisadi arqumentləri başa düşmədiyini iddia edir. İnozemtsev Fransanın RFI xəbər agentliyinə bildirib ki, hətta Rusiya karbohidrogen satışına mane olsa belə, o, çox güman ki, ölkə daxilində pul yığacaq və ya ordusunu maliyyələşdirmək üçün əhalinin “kəmərlərini sıxacaq”. O, Qərbə neft embarqosu əvəzinə Rusiyanın müharibə səylərini davam etdirmək üçün ehtiyac duyduğu malların ixracını qadağan etməyi tövsiyə edib.

Bununla belə, digər rus makro analitikləri tam neft embarqosunun olmadığı təqdirdə Kremlin müharibəni 1,5-2 il davam etdirə biləcəyi ilə razılaşırlar. Hökumət indiyədək rublu dəstəkləməkdə və kapitala nəzarəti məhdudlaşdırmaqda uğur qazanıb. Rusiya Mərkəzi Bankı 2022-ci ildə 145 milyard dollarlıq cari hesabın profisiti ilə rekord həddə çatacağını proqnozlaşdırır. Beynəlxalq Maliyyə İnstitutunun hesablamaları daha da yüksəkdir: 250 milyard dollar, bu 2021-ci ildə qeydə alınan 120 milyard dollardan iki dəfə çoxdur. İqtisadçılar Sergey Quriyev və Oleq İtsxoki yazır ki, onlar “Avropanın Rusiya neftinə və qazına embarqo qoymasının düzgün iqtisadi qərar və Putinin Avropadakı müharibəsini maliyyələşdirmə qabiliyyətini dayandırmağın ən sürətli yolu olduğunu əminliklə iddia edə bilərlər”.

Eyni zamanda, Rusiya neftdən Ukraynaya qarşı silah kimi istifadə edib. O, martın sonunda Ukraynanın neft infrastrukturuna raket zərbələri endirib və ölkə daxilində bir çox yanacaq anbarlarını məhv edib. Üstəlik, aprelin 2-də və mayın 12-də Rusiya qüvvələri yerli yanacaq bazarının üçdə birindən çoxunu təmin edən Kremençuk neft emalı zavoduna hücum edərək onu dağıdıblar.

Ukraynanın enerji infrastrukturuna edilən bu zərbələr Rusiyanın Qara dəniz limanlarını blokadaya alması ilə birləşdi və daxili qiymət tənzimləmələri ilə bağlı problemlər daha da artdı. Birlikdə götürsək, Rusiyanın neft müharibəsi ciddi yanacaq qıtlığı ilə nəticələndi və aprelin sonunda hətta Ukraynanın paytaxtı Kiyevə çatdı və yanacaqdoldurma məntəqələrində növbələr yarandı. Səlahiyyətlilər hərbi və təcili yardım maşınlarına üstünlük verərək norma tətbiq etdi. Prezident Zelenski və hökumət o vaxtdan bəri təchizat şəbəkəsinin yenidən qurulması üzərində işləyirlər. Hazırda neft və neft məhsulları yalnız Ukraynanın qərb qonşularından quru yollarla çatdırıla bilər, bu da Avropa təchizatçıları, limanları və logistika şirkətləri ilə kompleks danışıqları tələb edir.

Rusiyalı hərbçi alim Aleksandr Sveçin “Strategiya” adlı əsas əsərində yazırdı ki, iqtisadi silahlar tükəndirmə strategiyasında xüsusi əhəmiyyət kəsb edir. Tam neft embarqosu ilə bağlı razılığa gələ bilməyən Aİ-yə üzv ölkələr Putinin müharibəsini uzatmaq riski ilə üzləşirlər. Bu arada Kreml həm Ukraynaya, həm də kollektiv Qərbə qarşı nefti silahlandırmaqda kifayət qədər bacarıqlı olub.