Nanotexnologiya anlayışı bu gün hansı mənanı ifadə edir?

Nanotexnologiya 0,1-100 nanometr ölçülu hissəcikləri və bu quruluşlarda baş verən fiziki, kimyəvi və bioloji hadisələri öyrənir. Bu elmi-texniki istiqamətin əsasını yeni nanoquruluşlu materialların alınması, tədqiqi və tətbiqi təşkil edir. Nanotexnologiya yeni qeyri-adi xassələrə malik materiallar alınmasına imkan verir. Belə materiallardan elm və texnikanın müxtəlif sahələrində — biotexnologiyada, hərbi işlərdə, tibbdə, ətraf mühitin mühafizəsində və s. istifadə etmək mümkündür.

Nano elmi və nanotexnologiya haqqında ilk dəfə Nobel mükafatı laueratı Riçard Feynman 1959-cu ildə Kaliforniya Unversitetindəki mühazirəsində belə deyib: “Bizdən aşağıda çoxlu boşluqlar var və bu boşluqlarda biz atom və molekulları yenidən düzərək prinsipcə yeni materiallar, yeni strukturlar ala bilərik”. “Nano” terminini isə ilk dəfə elmə 1974-cü ildə Tokio Universitetinin professoru Norio Taniquçi təklif edib.

Ekspertlərin rəylərinə görə, dünya bazarında nanotexnologiyanın sənaye tətbiqi üçün çəkilən xərclər artıq 100 milyardlarla ABŞ dolları miqdarındadır və bu rəqəm ilbəil artır. Təkcə hərbi sahədə nanotexnologiya istiqamətdə aparılan tədqiqatlar çox böyük uğurlara gətirib çıxarıb. Yumşaq zirehli geyimlərin hazırlanması, hərbi obyektlərin optik görünməzliyi, hədəflərin müxtəlif lokasiya sistemlərindən gizlədilməsi nanotexnologiyaların nailiyyətləri hesabına baş verib.

Hərbi ekspertlərin fikrincə, nanotexnologiya müasir hərbi əməliyyatların xarakterini dəyişdirəcək. Bu özünü silahlanmada, rabitədə, hərbçilərin keyfiyyətli hərbi geyimində, hərbi tibb sahəsində və s. biruzə verəcək.

Əksər yeni texnologiyalarda olduğu kimi, nanotexnologiyanın hərbi tətbiqetmələrinin də ilk reallaşması ehtimalı böyükdür. Nanotexnologiyaya dair hərbi tədqiqatların əsas məqsədi əsgərlər üçün tibbi və zərərli müalicəni yaxşılaşdırmaq, həm qorunmaq, həm də inkişaf etmiş əlaqə təmin etmək üçün geyimdə istifadə üçün yüngül, güclü və çoxfunksiyalı materiallar istehsal etməkdir.

Britaniya Müdafiə Nazirliyi tibbi nanobotlar və nano gücləndirilmiş kəşfiyyat və rabitə cihazları (miniatür vasitələr üçün mikro radar kimi) kimi texnologiyaların 2030-cu ildən etibarən istifadə olunacağını proqnozlaşdırıb. Təkmilləşdirilmiş zirehli gödəkçə hərbi nanotexnologiya tədqiqatları üçün əsas diqqət mərkəzidir.

Nano sensorlar

Potensial tətbiqetmələr əsasən məhdudiyyətsiz olsa da, nanotexnologiyanın bəzi potensial hərbi tətbiqləri onsuz da çox inkişaf edib və digərlərindən daha tez işə düşəcək. Bunun bir nümunəsi sensorlardır - ənənəvi texnologiya ilə müqayisədə daha kiçik və daha həssas olmaq üçün nanomaterialların unikal xüsusiyyətlərindən istifadə edən bir çox sensor inkişaf etdirilib. Portativ, səmərəli sensorlar hərbi sahə işçiləri üçün çox dəyərli olacaq. Nümunə sensorlara aşağıdakılar aiddir:

- Yüksək həssas infraqırmızı istilik sensorları;

- Kiçik, yüngül akselerometrlər, hərəkət və mövqe alqılama üçün GPS;

- Miniatür yüksək performanslı kamera sistemləri;

- Biyokimyəvi sensorlar.

Daha uzun müddətdə əksər hərbi texnologiyaların nanomateriallardan asılı olacağı ehtimalı var. Bu sahədəki daha spekulyativ tətbiqetmələrdən bəziləri bunlardır:

- Ekzoskeletdə insan əzələ hərəkətini təqlid edən nano maşınlar;

- Stels örtüklər;

- Özünü bərpa edən materiallar;

- Ağıllı dəri materialları;

- Uyğunlaşa bilən (adaptiv) kamuflyajlar;

- Adaptiv strukturlar və s.

Müharibə və müdafiə sahəsində nanotexnologiyaların tarixi istifadəsi sürətli və geniş olub. Son iyirmi ildə çox sayda ölkə bu texnologiyanın hərbi tətbiqetmələrini maliyyələşdirib. Buraya Çin, Britaniya, Rusiya və ən başlıcası Amerika Birləşmiş Ştatları daxildir. ABŞ hökuməti bu sahədəki araşdırma və inkişafın milli lideri sayılırdı, lakin indi nanotexnologiyaların nüfuzunun qiymətləndirilməsi artdıqca beynəlxalq rəqabətlə rəqabət aparır.

Çin yayımlanan tədqiqat nəşrlərinə görə, ABŞ-dan sonra ikinci yeri tutur. Hökumət büdcəsinin 1/5-i tədqiqatlara xərcləndiyindən (337 milyon ABŞ dolları) Çinin ABŞ-a rəqib olduğunu demək olar.

Hərbi nanotexnoloji silahlarla bağlı son tədqiqatlar, mövcud yüngül, çevik və davamlı materialların dizaynlarını artırmaq məqsədi ilə müdafiə hərbi aparatlarının istehsalını əhatə edir. Bu yenilikçi dizaynlar alqılama cihazları və elektromexaniki xüsusiyyətlərin manipulyasiyası ilə hücum strategiyasını da inkişaf etdirəcək xüsusiyyətlərlə təchiz edilib.

Hərbi nanotexnologiya tədqiqatlarının həm döyüş meydanında, həm də mülki həyatda bir çox faydaları olmasına baxmayaraq, texnologiya inkişaf etdikcə həll edilməli olan bir neçə məsələ var.

Bu cür texnologiya yenidən mülki aləmdə genişlənməyə başladığı üçün nanobotların, miniatür rabitə sistemlərinin və s. istifadəsini tənzimləmək üçün böyük bir problem yaranacaq. Bu cihazların geniş yayılması istər-istəməz onların cinayət fəaliyyəti və terror hücumları üçün istifadəsinə səbəb olacaq. Süni zəka şəklində məlumat və nanotexnologiyanın birləşməsi insanların kütləvi qırğın silahlarının istifadəsindən təsirlənən ərazilərdə, olduqca təhlükəli mühitlərdə vəzifələrini yerinə yetirən insansız ağıllı robot sistemləri ilə əvəz olunmasına səbəb ola bilər. Nanotexnologiyaya imkan verən kvant rabitəsi dost qüvvələri arasında yüksək səviyyədə qorunan qırılmaz məlumat mübadiləsi təmin edir.

Nanotexnologiya sahəsindəki irəliləyişlər nano silahların inkişafına səbəb oldu, bunlar kiçik robotik maşınlar, hiper-reaktiv partlayıcı maddələr və elektromaqnit əsaslı super materiallardır. Bu cür texnoloji böyümə ilə əlaqəli risklər və nəticələrin, eləcə də bunlarla mübarizə üçün nəzərdə tutulan tənizmləmələrin müxtəlif təsirləri ortaya çıxdı. Bu təsirlər qlobal təhlükəsizlik, cəmiyyətin təhlükəsizliyi və ətraf mühitlə bağlı problemlərin yaranmasına səbəb olur. Nano elminin istifadəsinin potensial faydaları və ya təhlükələri səbəbindən dinamik böyüməyə və inkişafa davam etmək üçün qanunvericiliyin daim izlənməsinə ehtiyac ola bilər.

strategyvision.org