Rusiyanın ultra sağçıları Kremlin Ukraynaya qarşı genişmiqyaslı müharibəsinin həm bəhanəsi, həm də indiki gedişatı ilə bağlı ciddi fikir ayrılığına malikdir, lakin bu parçalanma imperiyapərəst mövqenin lehinədir.

Ukraynanı fəth etmək planında uğursuzluğa düçar olan Vladimir Putin daha məhdud planlar qurdu: Şərqi Ukraynaya nəzarət. Lakin o, indi burada da uğursuzluğa düçar olur. Əsas müzakirə olunası suallar ondan ibarətdir ki, Putin bundan sonra nə edəcək və biz nə etməliyik?

Aprelin 26-da Kremldə Birləşmiş Millətlər Təşkilatının baş katibi Antonio Quterreşlə görüşdə prezident Vladimir Putin Ukraynanın Donbas bölgəsində yaradılan qondarma qurumların “müstəqilliyini” yenidən müdafiə edib. Rusiyanın hərbi və maliyyə dəstəyi ilə dəstəklənən bu marionet separatçılarla bağlı Putin diqqətəlayiq bir ifadə işlətdi: “Heç bir dövlətin bu və ya digər ərazisi öz suverenliyini elan etmək üçün ölkənin mərkəzi orqanlarından icazə almağa borclu deyil”.

Pekinin Çin-Rusiya münasibətlərində “hər hansı məhdudiyyətin olmadığını” elan etməsindən sonra Çinin Rusiyanın 2022-ci ildə Ukraynaya müdaxiləsini dəstəkləməsi Yaponiya, Cənubi Koreya və Tayvan üçün ekzistensial təhlükə yaradıb. İşğal Ukraynanın nüvə silahlarını təhlükəsizlik təminatları ilə mübadilə edən razılaşmanı pozdu və ABŞ-ın oxşar rəsmi və ya qeyri-rəsmi təminatları olan digər dövlətlərlə siyasətini və etibarını sarsıtdı. Nəticədə, Yaponiya, Cənubi Koreya və Tayvan indi öz nüvə çəkindirmələrinin əvəzinə ABŞ-ın təhlükəsizlik zəmanətlərinə güvənməyin müdrikliyini şübhə altına alır.

Ukraynada Rusiyanın regional güc balansını pozmaq məqsədi ilə başlatdığı hücum Moskva və Vaşinqton arasında qarşıdurmanı alovlandırıb və Amerikanın dəstəklədiyi Ukrayna müharibədə üstünlük əldə etdikcə rusların nüvə silahından istifadə edəcəyi ilə bağlı qorxular artıb.

Moskvanın digər ölkələrin siyasətini öz xeyrinə dəyişmək cəhdləri təkcə Ukraynadakı hərbi əməliyyatlarla məhdudlaşmır. Müharibə fonunda Kreml ABŞ və Avropa ilə qarşıdurmada qeyri-Qərb dövlətlərinin dəstəyini qazanmağa çalışır. Və eyni zamanda, o, hələ də kollektiv Qərbi parçalamağa və orada Rusiyanın maraqlarının agenti kimi çıxış edə biləcək ölkələri müəyyən etməyə ümid edir.

1989-cu ildə amerikalı sosioloq Janet Abu-Luqod Qərb hegemonluğu dövrünün “XIII əsr dünya sistemində nümayiş etdirilən çoxsaylı mərkəzlərin nisbi balansına qayıdış”la əvəzlənəcəyini proqnozlaşdırmışdı. Abu-Luqodun proqnozlarının nə dərəcədə doğru olduğunu qiymətləndirmək hələ tez ola bilər, lakin gələcək nəsillərin davam edən Rusiya-Ukrayna müharibəsini tarazlığın dəyişməsində mənalı məqamlardan biri kimi qiymətləndirəcəklərini iddia etmək heç də uzaqgörən görünmür.

Moskva Ukraynadakı müharibəyə çağırışçılarının əksəriyyətini Buryatiya və Dağıstan kimi etnik azlıqların yaşadığı regionlardan cəlb edib, lakin könüllü kazak hərəkatı arasında da müharibə zamanı əmək bölgüsü olduğu görünür. Xüsusilə, “döyüşçülər” və “çirliderlər” (idman yarışları zamanı idmançıların arxasında müxtəlif dəstək rəqsləri edən şəxslər, burada isə arxa cəbhədə işləyən şəxslər nəzərdə tutulur – red.) arasında fərq müşahidə edilə bilər, yəni döyüş bölgəsində döyüşən kazaklarla arxa cəbhədə işlətən kazaklar arasında ciddi fərqlər var. Bu görünən əmək bölgüsünün sübutu üçün Kazak hərəkatı ilə əlaqəli yerli media mənbələrini, məsələn, Ümumrusiya Kazak Cəmiyyətinin (Vsko.ru) veb-saytını diqqətlə oxumaq lazımdır. Mayın əvvəlinə olan məlumata görə, bu sayt kazakların müharibədə iştirakı ilə bağlı ümumilikdə 70 məqalə dərc edib, onlardan 21-i başlıqda konkret aparıcı dövlətin adını çəkib. Həmin məqalələrin (7) tam üçdə biri Kuban kazaklarına aid idi və əksəriyyəti həmin qrupun döyüş rolu haqqında məlumat verirdi.

Rusiya prezidenti Vladimir Putin təhlükəli seçim edib. Bu seçim təkcə Ukraynanı məhv etmir, həm də Rusiya və onun xalqı üçün fəlakətli nəticələrə səbəb olur. Müharibə uzandıqca Rusiyanın problemləri də artır. Kremldən verilən ən riskli qərar Rusiya ordusunun uğursuzluqlarını Ukraynaya göstərilən xarici yardımla əlaqələndirmək və bu cür yardımdan çəkindirmək üçün nüvə gücü ilə hədələmək meylinin artması olub. Rusiyanın uğursuzluqlarına məhəl qoymamaq və eyni zamanda nüvə variantlarını vurğulamaq kimi təhlükəli kombinasiya eskalasiyanın təhlükəli dövrünə qapı açmaq riski daşıyır.

Rusiya-Ukrayna müharibəsi tezliklə ABŞ-Rusiya arasında böyük nüvə böhranı yarada bilər. Prezident Co Baydenin ABŞ və Rusiya qüvvələri arasında birbaşa toqquşma zamanı nüvə eskalasiyası riskini anladığına dair arabir xəbərdarlıq etməsinə baxmayaraq, çox təhlükəli məqamın yaranmasının başqa yolları da var. Bəziləri iddia edir ki, hər iki tərəf nüvə silahı ilə bağlı çox ehtiyatlı davranır və bu ehtiyatlılıq nüvə müharibəsinin qarşısını alır. Ancaq bu yalandır.

Etnik ruslar bu gün Estoniya və Latviya əhalisinin təxminən dörddə birini, Litvada isə əhalinin təxminən 5 faizini təşkil edir. Bu icmaların əksəriyyəti İkinci Dünya Müharibəsindən sonra Baltikyanı ölkələrə Sovet hakimiyyətinin qəsdən köçməyə məcbur etdiyi miqrantların nəsillərindən ibarətdir. Amma postsovet dövründə vəziyyət xeyli dəyişib. Həmin ilk məskunlaşanların nəvələri bu ölkələri özlərinə vətən hesab etməyə başlayıblar.