Fevralın 24-də Rusiyanın Ukraynanı kütləvi şəkildə yenidən işğal etməsindən sonra Şimali Qafqaz respublikalarının bir neçə qubernatoru döyüşkən bəyanatlarla çıxış ediblər. Çeçenistan hökmdarı Ramzan Kadırov bildirib ki, onun 12 min döyüşçüsü Ukraynada yerləşdirilməyə və prezident Vladimir Putinin göstərişlərini yerinə yetirməyə hazırdır. Şimali Osetiya qubernatoru Sergey Menyailo Qərbə “rus ayısını oyatma” deyə xəbərdarlıq edib. Dağıstanın qubernatoru Sergey Melikov bəyan edib ki, Rusiya “ümumi evimizi qorumaq üçün” bütün lazımi silah və canlı qüvvəyə malikdir.

Çin hakimiyyəti Rusiyanın Ukraynadakı hərbi əməliyyatı ilə bağlı ciddi problemlərlə üzləşib. Bir tərəfdən Pekin və Moskva arasında münasibətlərin yaxınlığı son illərdə ən yüksək səviyyədədir. Pekin üçün Rusiyanın əhəmiyyəti onun xammal tədarükçüsü rolundan və Donald Trampın prezidentliyi dövründə ABŞ-la qarşıdurma münasibətlərində geosiyasi müttəfiq kimi dəyərindən irəli gəlir. Xarici işlər naziri Vanq Yi 2021-ci ilin yanvarında Çin-Rusiya strateji əməkdaşlığının sərhədi olmadığını bildirdi. Bir il sonra Çin və Rusiya qəbul etdikləri birgə bəyanatda bu siyasi xətti gücləndirdilər. Prezident Vladimir Putinin Çinə səfəri zamanı Pekin ilk dəfə Rusiyanın Şimali Atlantika Müqaviləsi Təşkilatının (NATO) genişlənməsini dayandırmaq tələblərinə qoşuldu, həmçinin Moskva ilə birgə “ideologiyalaşdırılmış Soyuq müharibə yanaşmalarından imtina etmək, başqa ölkələrin suverenliyinə, təhlükəsizliyinə və maraqlarına, onların sivilizasiya, mədəni və tarixi mənşəyinin müxtəlifliyinə hörmət etmək, digər dövlətlərin dinc inkişafına ədalətli və obyektiv münasibət bəsləmək” üçün təşkilata çağırış etdi.

İndiki məqamda Ukraynadakı müharibə ilə bağlı ən böyük suallardan biri Rusiya prezidenti Vladimir Putinin çıxış rampasının necə görünəcəyidir. O, bu kampaniya üçün öz mövqeyini və nüfuzunu ortaya qoyub, ABŞ və müttəfiqlərinin Ukrayna müqaviməti indiyə qədər olduğu kimi inadkar və təsirli olmağa davam etsə belə, ondan geri dönüş və çəkilmə gözləmək bir o qədər də effektiv olmaya bilər. Buna baxmayaraq, istənilən nəticənin məqbul olması üçün Putinin təbliğat aparatının köməyi ilə özünü qalib kimi göstərmə bacarığı var.

Ukraynadakı münaqişənin müxtəlif səviyyələri var.

Soyuq Müharibənin bitməsindən və Sovet İttifaqının dağılmasından təxminən otuz il sonra Birləşmiş Ştatlar və NATO mümkün nüvə müharibəsi təhlükələri ilə üz-üzədir və bu, 1962-ci ildəki Kuba Raket Böhranı ilə müqayisə oluna bilər. Ukrayna ilə bağlı hazırkı münaqişənin gələcək nəticələri üçün kritik məsələ aşağıdakı sualın cavabıdır: Rusiyanın ABŞ və NATO-ya qarşı nüvə təhdidləri nə dərəcədə ciddidir?

Dördtərəfli Təhlükəsizlik Dialoqu (“Dördlük”, ingiliscə “Quad”) 2022-ci il martın 4-də Ukrayna böhranı ilə bağlı fikir ayrılıqları səbəbindən qrupun ciddi problem içində olduğuna dair fərziyyələrə son qoymaq üçün toplandı. Dörd tərəfdaşdan üçünün Rusiyaya qarşı sanksiyalar tətbiq etməsinə baxmayaraq, qruplaşma birgə olaraq Rusiyanın işğal əməliyyatını qınamadı. Əksinə, “daha geniş təsirlərə”, xüsusən də humanitar aspektə toxundular.

ABŞ prezidenti Co Bayden Rusiyanın enerji idxalına qadağa qoyulduğunu elan etdi, lakin indi Amerikanın müttəfiqləri də Rusiya neft və qazına sanksiya tətbiq etməklə Rusiya döyüş maşınının maliyyələşdirilməsini dayandırmalıdırlar. Enerji sanksiyaları bəzi çətinliklərə malikdir, lakin onlar Qərb üçün getdikcə mümkün olur və Kremlin Soyuq Müharibədən sonrakı nizamı pozmaq səylərinə son qoymaq üçün kiçik bir qiymət ödəməlidir.

“Allah xatirinə, bu adam hakimiyyətdə qala bilməz”. Bunu Co Bayden şənbə günü Polşanın paytaxtı Varşavada Kral Qalasının qarşısında etdiyi çıxışının sonunda bildirib.

Rusiyanın Ukraynaya qarşı müharibəsi tarixin ironiyasına çevrilib. Tarix göstərir ki, müharibələr müxtəlif dövlət başçıları və ya onların komandirləri ən azı üç fikrə inandıqları üçün başlayır: birincisi, bu müharibə nisbətən qısa olacaq, ikincisi, bu müharibə bizim qələbəmizlə başa çatacaq; üçüncüsü, hərbi və mülki itkilər və iqtisadi itkilər baxımından müharibənin dəyəri gözlənilən qazanclara nisbətən kiçik olacaq. Bundan əlavə, düşmənin məqsəd və imkanlarının qiymətləndirilməsi düzgün olmur, köhnəlmiş məlumatlara və ya qərəzli şərhlərə əsaslanır.

Moskva Ukraynada döyüşməyə kifayət qədər hərbi qulluqçu cəlb etmək üçün yeni cəbhə açıb. Kreml Rusiya vətəndaşlığını qəbul etmiş Mərkəzi Asiyadan olan mühacirlərin işə qəbul olunmalarını əmr edir və hazırda Rusiya Federasiyasında yaşayan digər Mərkəzi Asiyalılara vətəndaşlıq və yüksək maaş təklif edir. İndiyə qədər bu fəaliyyətə Mərkəzi Asiyadan olan elə də çox adam cəlb olunmayıb və Mərkəzi Asiyadakı ekspertlər bunun nə vaxtsa olacağına şübhə ilə yanaşırlar. Lakin Moskvanın bu taktikanı mənimsəməsi Rusiyanın ümid etdiyi istiqamətdə müharibəni davam etdirmək üçün Ukraynaya kifayət qədər qoşun cəlb etmək və yerləşdirməklə bağlı çətinliklərini açıq şəkildə göstərir. Həqiqətən də, amansız qarşıdurma davam etdikcə, ehtimal olunur ki, Rusiya hökuməti bu sahədə itkilərin yaratdığı boşluqları doldurmaq, öz çağırışçılarından istifadə ilə bağlı problemləri aradan qaldırmaq üçün Mərkəzi Asiyalılardan və bəlkə də başqa regionlardan olan insanlardan istifadə etmək səylərini genişləndirəcək.

Pakistanın keçmiş baş naziri İmran Xanın ABŞ-ın onu devirmək üçün sui-qəsd hazırlaması ilə bağlı sübutlara malik olduğunu bildirib. Ancaq o sübutları təqdim etmədiyi üçün biz faktiki sübutlara, media sızıntılarına və fərziyyələrə etibar etməliyik.. ABŞ-Pakistan münasibətlərinə tarixi bir nəzər salmaq, xüsusən də Vaşinqtonun Pakistanın siyasi idarəetməsinə məcburiyyət və ya dəvətlə necə daxil olması məsələni başa düşməyimizə kömək edə bilər.