Son beş il ərzində əksər amerikalı aparıcı jurnalistlərin və akademiklərin danışdığı “Böyük Güclər Yarışı”nın yeni dövrü başlayıb. Birləşmiş Ştatlarla (və onun müttəfiqləri) Çin və Rusiya arasında getdikcə daha mürəkkəb və narahatedici silahlı qarşıdurma var. 2022-ci ilin fevralında Rusiyanın Ukraynaya qarşı başlatdığı mahribə bizi 1991-ci ildə Soyuq Müharibənin sonunda yaranan gözləntilərimizin aldanma və axmaqlıq olduğu reallığına oyadıb. Demokratik ideyanın universal cəlbediciliyinin kortəbii olaraq xeyirxah Yeni Dünya Nizamının formalaşmasına imkan verməyəcəyi aydın deyil.

Bu gün tez-tez vurğulanır ki, dövlətlər rəqabətli geosiyasi bloklara bölünür. Lakin bu müşahidə müəyyən izah tələb edir. Bunun baş verdiyini və ya hətta coğrafiyası, funksiyası və ya hər ikisinin kombinasiyası ilə müəyyən edilə bilən blokların digər bloklara ciddi şəkildə qarşı çıxmaq əvəzinə kəsişdiyini söyləmək kifayət deyil. Bunları necə və buna görə də niyə etdiklərini başa düşmək lazımdır.

Martın 15-də Şimali Atlantika Müqaviləsi Təşkilatının (NATO) baş katibi Yens Stoltenberq Çini Rusiyaya dəstəyini dayandırmağa və onun Ukraynaya qarşı “qəddar” işğalını pisləməyə çağırıb. Ertəsi gün Çinin dövlətə məxsus “Global Times” nəşri NATO-nu ABŞ-ın “qanla boyanmış kuklası” kimi sərt tənqid etdi. Çinin NATO-ya qarşı nifrəti yeni deyil. Bununla belə, Çin yüksəlməyə davam etdikcə və qlobal cazibə mərkəzi Hind-Sakit Okean bölgəsinə keçdikcə, Pekinin ABŞ-ın Dördtərəfli Təhlükəsizlik Dialoqu (“Quad”) kimi tərəfdaşlıqlar vasitəsilə “Asiya NATO-su”nun yaradılması ilə bağlı qorxuları da artıb. Eyni zamanda, Çinin eksponensial yüksəlişi, onun zorakı davranışı və Pekinin Moskva ilə “xüsusi” münasibəti onun NATO ilə münasibətlərini əhəmiyyətli dərəcədə dəyişib.

Martın 11-də Çin Xalq Respublikası Dövlət Şurasının baş naziri Li Keqianq Rusiyanın Ukraynaya qarşı müharibəsi ilə bağlı Pekinin rəsmi mövqeyini şərh edərkən bildirib ki, Çin ikitərəfli münasibətlərini inkişaf etdirən həmişə müstəqil və sülhsevər xarici siyasət aparıb. O, daha sonra qeyd edib ki, Çin həmişə digər tərəfdaşlarla qarşılıqlı hörmət, qarşılıqlı mənfəət və qarşılıqlı faydalı nəticələrə əsaslanan münasibətləri inkişaf etdirəcək.

Ukrayna böhranı artıq bütün dünyada ciddi humanitar təsirindən başqa bir çox fərqli əks-səda doğurur. Geosiyasi baxımdan o, artıq müttəfiqlər arasında çatışmazlıq xətlərini ifşa edib (məsələn, Hindistan digər “Dördlük” (Quad) Təhlükəsizlik Dialoquna qarşı). Müharibə strateji sükutla da olsa, rəqiblərin, yəni Hindistan və Çinin bilmədən bir araya gəlməsinə səbəb oldu, Amerika Birləşmiş Ştatlarının və Şimali Atlantika Müqaviləsi Təşkilatının (NATO) işğalın dayandırılmasında və ya gərginliyin azaldılmasında etibarını azaltdı və Avropada görünməmiş birliyə təkan verdi. Bundan əlavə, iyun ayında (Madrid sammitində) NATO-nun ən son Strateji Konsepsiyasının qəbul edilməsi ərəfəsində Avropa İttifaqının (Aİ) bu yaxınlarda Strateji Kompası təsdiq etməsi Avropanın təhlükəsizlik siyasəti üçün gec, lakin xoş qarşılanan hərbi və strateji dəyişiklik hesab edilir.

Rus tanklarının Kiyevə doğru hərəkətə başlamasından etibarən Çin liderlərinin Kremlin müharibə planları barədə əvvəlcədən məlumatlı olub-olmaması ilə bağlı mübahisələr yaranıb. Rusiyanın Ukraynaya gözlənilməz hücumu ilə bağlı ABŞ-ın xəbərdarlığı geosiyasi hiylə kimi qiymətləndirildiyi üçün Çinin xarici siyasət ictimaiyyəti mat qalıb. Bununla belə, Çin-Rusiya strateji tərəfdaşlığının yüksək dərəcədə fərdiləşdirilmiş xarakterini nəzərə alsaq, (Prezident Si Cinpin 2013-cü ildən bəri həmkarı Vladimir Putinlə 38 dəfə görüşüb) yüksək rəhbərliyin müharibədən xəbərdar ola biləcəyi sirr deyil. Si Cinpin dövründə ABŞ ilə rəqabət gücləndikcə, Rusiya Çinin ən təsirli strateji tərəfdaşı kimi mövqeyini möhkəmləndirdi. Bununla belə, Çin, Putinin başlatdığı müharibənin və nəticədə beynəlxalq reaksiyanın Rusiyaya ciddi ziyan vurmasından narahatdır. Bəzi elitalar Rusiyanın qəddarlığını və birtərəfli təcavüzünü pisləyirlər, bu da Çinin əvvəllər dərk etdiyindən daha zəif və döyüşkən tərəfdaşa bağlı olmasından artan narahatlığı göstərir.

Rusiya prezidenti Vladimir Putin fevralın 4-də Pekində başlayacaq 2022-ci il Qış Olimpiya Oyunlarının fəxri qonağı olacaq. Rusiyanın dopinq pozuntularına görə Olimpiyadada iştirakına texniki olaraq qadağa qoyulur, lakin 2021 (2020) Tokio oyunlarında olduğu kimi, rusiyalı idmançılar “Rusiya Olimpiya Komitəsi” bayrağı altında “bitərəf” kimi yarışacaqlar. Təəccüblü deyil ki, Rusiya tam Olimpiya iştirakçısı kimi davranır. Keçən həftə Putin Rusiya idmançılarına Pekində zəfər arzulamaq üçün videokonfrans keçirdi. Putin, həmçinin ABŞ və digər demokratik ölkələrin Olimpiadanı diplomatik şəkildə boykot etmələrini pisləyib və idmanı siyasiləşdirməkdə ittiham edib.

Sosial nəzəriyyənin mühüm nümayəndələri informasiya və kommunikasiya texnologiyalarının həyatımızın demək olar ki, hər sahəsinə toxunan transformasiya prosesini ortaya çıxardığını deyirdi. Sözügedən proses iqtisadi, mədəni, hərbi və siyasi sahələrdə mühüm nəticələrə gətirib çıxarıb, adi strukturları da dəyişdirib. Xüsusilə 2000-ci illərin əvvəllərindən intensivləşən internet texnologiyaları mövcud köhnə media kanallarını transformasiya edərək onları rəqəmsal mühitlərə inteqrasiya edib. Məsələn, televiziya, qəzet və radio kimi bir çox klassik media alətləri rəqəmsal platformalardakı yeniliklərlə ayaqlaşaraq bu sahədə mövcud olmağa başlayıb.