2020-ci ilin payızında ABŞ Milli Təhlükəsizlik Agentliyi (NSA) həyəcanverici bir kəşf etdi.

Son beş il ərzində əksər amerikalı aparıcı jurnalistlərin və akademiklərin danışdığı “Böyük Güclər Yarışı”nın yeni dövrü başlayıb. Birləşmiş Ştatlarla (və onun müttəfiqləri) Çin və Rusiya arasında getdikcə daha mürəkkəb və narahatedici silahlı qarşıdurma var. 2022-ci ilin fevralında Rusiyanın Ukraynaya qarşı başlatdığı mahribə bizi 1991-ci ildə Soyuq Müharibənin sonunda yaranan gözləntilərimizin aldanma və axmaqlıq olduğu reallığına oyadıb. Demokratik ideyanın universal cəlbediciliyinin kortəbii olaraq xeyirxah Yeni Dünya Nizamının formalaşmasına imkan verməyəcəyi aydın deyil.

Bir müddət əvvəl Peyk Əleyhinə Silahların (PƏS) sınaqdan keçirilməsi tərksilah tərəfdarları olan şəxslər arasında müzakirələrin mərkəzi hissəsində idi. Onlar kosmosun döyüş meydanına çevrilməsi və bəşəriyyət üçün yararsız hala salınmasından narahatlıqlarını ifadə ediblər.

Rusiya istəmədən müttəfiqi Çinə mane olub. Kəşfiyyat məlumatlarına görə, Rusiyanın Ukraynada məqsədlərinə sürətlə çatmasının ardından Çin Tayvanı ələ keçirmək üçün hərəkətə keçəcəkdi. Lakin Ukraynanın müqaviməti və Qərbin dəstəyi nəinki Rusiyanı zəiflətdi, həm də Çini Tayvana hücumdan çəkindirdi.

Rusiya prezidenti Vladimir Putinin fevralda Ukraynaya hücumu strateji kobud səhv idi. NATO artıq özünü müasir tarixin ən uğurlu və ən uzunmüddətli hərbi ittifaqı kimi təsdiqləyib. Putinin işğalı yalnız NATO-nun güclənməsinə xidmət edir, çünki alyans daxilində Soyuq Müharibədən sonra görünməmiş konsensus mövcuddur, hərbi hazırlıq və hər hansı üzvə qarşı təcavüzün qarşısını almaq üçün ortaq öhdəlik daha da güclənib. Bundan əlavə, NATO-ya üzv ölkələr Rusiyanı təcrid etmək və Rusiyanın Ukraynada davam edən döyüşləri ilə bağlı xərcləri artırmaq üçün iqtisadi sanksiyaları və digər siyasi tədbirləri güclü şəkildə dəstəkləyiblər. Bundan əlavə, may ayında Finlandiya və İsveçin siyasi liderləri NATO-ya üzvlük üçün müraciət etmək niyyətlərini açıqladılar. İki keçmiş neytral dövlətin ittifaqa qoşulması Rusiyanın narahatlığını və NATO-nun Avropada gələcək təcavüzün qarşısını almaq qabiliyyətinə dair nikbinliyini daha da artıracaq.

Martın 15-də Şimali Atlantika Müqaviləsi Təşkilatının (NATO) baş katibi Yens Stoltenberq Çini Rusiyaya dəstəyini dayandırmağa və onun Ukraynaya qarşı “qəddar” işğalını pisləməyə çağırıb. Ertəsi gün Çinin dövlətə məxsus “Global Times” nəşri NATO-nu ABŞ-ın “qanla boyanmış kuklası” kimi sərt tənqid etdi. Çinin NATO-ya qarşı nifrəti yeni deyil. Bununla belə, Çin yüksəlməyə davam etdikcə və qlobal cazibə mərkəzi Hind-Sakit Okean bölgəsinə keçdikcə, Pekinin ABŞ-ın Dördtərəfli Təhlükəsizlik Dialoqu (“Quad”) kimi tərəfdaşlıqlar vasitəsilə “Asiya NATO-su”nun yaradılması ilə bağlı qorxuları da artıb. Eyni zamanda, Çinin eksponensial yüksəlişi, onun zorakı davranışı və Pekinin Moskva ilə “xüsusi” münasibəti onun NATO ilə münasibətlərini əhəmiyyətli dərəcədə dəyişib.

ABŞ-ın Ukraynadakı müharibə ilə bağlı siyasəti həddindən artıq emosionallıq və sərtlik ilə xarakterizə olunur. Həqiqətən də Rusiyaya qarşı düşmənçilik zəhərli həddə çatıb. Bayden administrasiyası Avropa və Şərqi Asiyadakı müttəfiqlərini Rusiyaya qarşı sərt sanksiyalar tətbiq etməyə və Ukraynanın müdafiəsinə mürəkkəb silahların tədarükü ilə kömək etməyə həsr olunmuş möhkəm blok yaratmaq üçün səlib yürüşünə başlayıb. ABŞ rəsmiləri, həmçinin beynəlxalq ictimaiyyətin hökumətlərinə Moskvaya qarşı iqtisadi müharibə aparmaq üçün əməkdaşlıq etmək üçün təzyiq göstərirlər.

Bütün müharibələrin gözlənilməz nəticələri olur. Rusiyanın Ukraynaya qarşı müharibəsinin potensial təsirlərindən biri daha çox dövlətin nüvə silahı yaratmaqda və ya yerləşdirməkdə maraqlı olması ehtimalıdır. 1994-cü il Budapeşt Memorandumunun protokollarına əsasən, Ukraynanın ərazi bütövlüyü və suverenliyi ABŞ, Böyük Britaniya və Rusiya tərəfindən təmin edilib. Rusiya bu razılaşmanı iki dəfə pozub: əvvəlcə 2014-cü ildə Krımın ilhaqında və sonra Donbası işğalında və yenidən 2022-ci ildə Ukraynaya genişmiqyaslı işğal əməliyyatında.

Rusiyanın Ukraynaya təcavüzü və Çinin dəstəyi ABŞ-ın rəhbərlik etdiyi birqütblü dünyaya dair uzunmüddətli təsəvvürlərə və liberal demokratik nizamın dünya idarəçiliyinin qərarlaşmış gələcəyi olduğuna dair düşüncələrə şübhə toxumu səpdi. Bir çox demokratik ölkələrdə keçirilən sorğular çəkindirmə və müdafiə ilə bağlı münasibətin nəzərəçarpacaq dərəcədə dəyişdiyini göstərir. Lakin bu münasibət dəyişikliyi və onun yarada biləcəyi resurslar müvəqqətidir. ABŞ bugünkü beynəlxalq güc balansı və müharibənin aparılmasında köklü dəyişikliklər üçün mənalı təhlükəsizlik siyasəti və strategiyaları ilə tez cavab verməlidir. Vaşinqton təşəbbüs göstərə biləcəyini, bu işi qazana biləcəyini və sadəcə reaksiya verməyəcəyini göstərməlidir.