Qabondakı çevrilişlə bağlı açıq mənbə kəşfiyyatı (OSINT) vasitəsilə məlumatlar toplanıb, kodlaşdırma üsulu ilə təhlil edilib və əldə edilən məlumatlarla qısa zamanda oxuyacağınız qiymətləndirmə məqaləsi hazırlanıb.

(III yazı. II yazını BURADAN oxuya bilərsiniz)

Son beş il ərzində əksər amerikalı aparıcı jurnalistlərin və akademiklərin danışdığı “Böyük Güclər Yarışı”nın yeni dövrü başlayıb. Birləşmiş Ştatlarla (və onun müttəfiqləri) Çin və Rusiya arasında getdikcə daha mürəkkəb və narahatedici silahlı qarşıdurma var. 2022-ci ilin fevralında Rusiyanın Ukraynaya qarşı başlatdığı mahribə bizi 1991-ci ildə Soyuq Müharibənin sonunda yaranan gözləntilərimizin aldanma və axmaqlıq olduğu reallığına oyadıb. Demokratik ideyanın universal cəlbediciliyinin kortəbii olaraq xeyirxah Yeni Dünya Nizamının formalaşmasına imkan verməyəcəyi aydın deyil.

Fevralın 24-də Moskvanın Ukraynaya qarşı başladığı müharibə Rusiyanın militarizminin və müstəmləkə ekspansiyasına meylinin aradan qalxmadığını əyani şəkildə nümayiş etdirdi. Bu da öz növbəsində iqtisadi artımın və böyük beynəlxalq təşkilatlara daxil olmanın Rusiyaya sabitlik və normallaşma gətirəcəyi fikrini dəstəkləyən arqumentlərin böyük ölçüdə iflasa uğradığını göstərir.

Təhlükəsizlik varlıqla əlaqəli bir fenomendir. O, bəşəriyyətin sosioloji inkişafından asılı olaraq, birgəyaşayışının hər mərhələsində və hər səviyyədə - fərd, tayfa, qəbilə, tayfa, cəmiyyət, millət, beynəlxalq cəmiyyət, imperiya, dövlət, milli dövlət, beynəlxalq və qlobal güclər və s. - müxtəlif yollarla həmişə var olub. Bu mənada Kaufmanna görə təhlükəsizlik “sosial söz simvolu” və ya azadlıq, demokratiya və ədalət kimi “böyük sözlər” (idees directires) kateqoriyasına daxildir.

Bu gün tez-tez vurğulanır ki, dövlətlər rəqabətli geosiyasi bloklara bölünür. Lakin bu müşahidə müəyyən izah tələb edir. Bunun baş verdiyini və ya hətta coğrafiyası, funksiyası və ya hər ikisinin kombinasiyası ilə müəyyən edilə bilən blokların digər bloklara ciddi şəkildə qarşı çıxmaq əvəzinə kəsişdiyini söyləmək kifayət deyil. Bunları necə və buna görə də niyə etdiklərini başa düşmək lazımdır.

İkinci Qarabağ Müharibəsindən sonra Ermənistanın baş naziri Nikol Paşinyan belə qənaətə gəlib ki, Qarabağ məsələsi onun ölkəsinə baha başa gəlib, milli institutlardakı uğursuzluqları ifşa edib və iqtisadiyyatı çökdürüb. Nəticədə, iqtisadiyyatı bərpa etmək və daha yaxşı imakanlar axtaran ermənilərin artan köçünü dayandırmaq üçün dramatik bir cəhd edildi, Paşinyan Qarabağın separatizm iddiaları hesabına dövlət maraqlarını vurğulamağa yönəldi. Lakin o, ölkəsinin istər qondarma qurum, istərsə də Ermənistanla “birləşməsi” ilə bağlı barışmaz mövqeyinin “qeyri-real arzular” olduğunu yaxın gələcəkdə beynəlxalq diplomatik ictimaiyyət və heç bir beynəlxalq məhkəmə tərəfindən heç vaxt qəbul olunmayacağını göstərdi.

Keçən həftə Ukraynada baş verənlərin miqyasını anlamaq istəyirsinizsə, Ukraynadan təxminən 800 mil uzaqlıqda, Ermənistan-Azərbaycan sərhədinə baxmaq lazımdır. Səhər tezdən artilleriya mərmilərinin intensiv istifadəsi öz yerini PUA-ların seçilmiş hərbi hədəfləri məhv etməsinə ötürüb.

Ayın ilk yarısınsda Azərbaycan və Ermənistan arasında uzun müddətdir davam edən münaqişə yenidən alovlandırıb.