İran İkinci Qarabağ müharibəsindən sonra Cənubi Qafqazda tarazlığın dəyişməsini özünün milli təhlükəsizliyinə, eləcə də orta və uzunmüddətli perspektivdə geosiyasi və geoiqtisadi maraqlarına təhdid kimi qiymətləndirir. Buna uyğun olaraq, indiyə qədər bəzi siyasi, diplomatik və hərbi reflekslər inkişaf etdirib.

İkinci Qarabağ Müharibəsindən sonra Ermənistanın baş naziri Nikol Paşinyan belə qənaətə gəlib ki, Qarabağ məsələsi onun ölkəsinə baha başa gəlib, milli institutlardakı uğursuzluqları ifşa edib və iqtisadiyyatı çökdürüb. Nəticədə, iqtisadiyyatı bərpa etmək və daha yaxşı imakanlar axtaran ermənilərin artan köçünü dayandırmaq üçün dramatik bir cəhd edildi, Paşinyan Qarabağın separatizm iddiaları hesabına dövlət maraqlarını vurğulamağa yönəldi. Lakin o, ölkəsinin istər qondarma qurum, istərsə də Ermənistanla “birləşməsi” ilə bağlı barışmaz mövqeyinin “qeyri-real arzular” olduğunu yaxın gələcəkdə beynəlxalq diplomatik ictimaiyyət və heç bir beynəlxalq məhkəmə tərəfindən heç vaxt qəbul olunmayacağını göstərdi.

Tehran Azərbaycanla sərhədində son 30 ilin ən böyük hərbi təlimlərini keçirib. Bu miqyasına görə, 2021-ci ildə keçirilən “Xeybərin fatehləri” adlı hərbi təlimlərdən daha böyükdür. İranlı komandirlərdən birinin sözlərinə görə, təlimlər bütün İran-Azərbaycan sərədini əhatə edib. Təlimlərdə ponton körpülər vasitəsilə İran-Azərbaycan sərhədinin böyük hissəsini təşkil edən Araz çayından zirehli texnika və personal keçirilməsi sınaqdan keçirilib.

Keçən həftə Ukraynada baş verənlərin miqyasını anlamaq istəyirsinizsə, Ukraynadan təxminən 800 mil uzaqlıqda, Ermənistan-Azərbaycan sərhədinə baxmaq lazımdır. Səhər tezdən artilleriya mərmilərinin intensiv istifadəsi öz yerini PUA-ların seçilmiş hərbi hədəfləri məhv etməsinə ötürüb.

Ayın ilk yarısınsda Azərbaycan və Ermənistan arasında uzun müddətdir davam edən münaqişə yenidən alovlandırıb.

Ukrayna və Rusiya arasında davam edən müharibədə hər iki tərəf əhəmiyyətli dərəcə PUA-lardan istifadə edib. Ukrayna Türkiyə istehsalı olan “Bayraktar TB-2”dən tutmuş mülki təyinatlı kvadrakopterlərə qədər geniş çeşiddə PUA-lardan istifadə edir. Müharibənin əvvəlində Rusiyanın PUA-lardan istifadəsinə dair sübutlar məhdud olsa da, görünür, Rusiya “Orlan-10” və “Kub-BLA” kimi sistemlərdən istifadə edərək səylərini artırıb. PUA-lar zərbələr endirməkdən tutmuş artilleriyaya koordinatları ötürmək və informasiya əməliyyatlarında istifadə etmək üçün video çəkilişlərinə qədər müxtəlif rollarda istifadə edilib.

Silah sistemləri yalnız hədəfləri məhv etmək və ya zədələmək üçün istifadə edilsə də, Süni Zəka (SZ) döyüş meydanında taktiki üstünlüklər əldə etmək üçün hərbi sistemlərlə inteqrasiya olunmuş ən müasir texnologiyadır. İnteqrasiya edilmiş SZ-bulud texnologiyaları internetdən, rəqəmsal sənədlərdən, sosial mediadan, radar sistemlərindən, qoşulmuş peyk sistemlərindən, Pilotsuz Uçuş Aparatları (PUA) kimi avtomatlaşdırılmış sistemlərin sensorlarından məlumatları toplayan, təhlil edən və avtomatlaşdıran kəşfiyyat, müşahidə və nəzarət sistemlərini (ISR) dəstəkləyir. Bütün dövlətlər anladılar ki, hava üstünlüyü müasir müharibədə qalib gəlmək üçün ilkin şərtdir. Buna görə də döyüş meydanında SZ-yə uyğun olan hədsiz güclü təyyarələrə malik orduların müharibənin necə bitəcəyini əhəmiyyətli dərəcədə müəyyənləşdirdiyini söyləmək səhv olmaz.

Ukrayna Ordusunun Kiyev və Çerniqov ətrafında Rusiyaya məxsus tank və zirehli texnika karvanlarını dəfələrlə zərbə tipli “Bayraktar TB2” Pilotsuz Uçuş Aparatları (PUA) ilə darmadağın etməsi artıq hər kəsə məlumdur. Döyüşün ilkin mərhələlərində, Ukraynanın sözügedən PUA-larla ruslara güclü zərbələr endirməsi ilə bağlı yaydığı videolar psixoloji müharibənin aparılmasında da əhəmiyyətli rol oynadı.

Mərkəzi Avropa, Şimali Afrika və Yaxın Şərqdəki qanlı qarşıdurmalarda ucuz zərbə tipli Pilotsuz Uçuş Aparatlarından istifadə edilməsi onlara qarşı əks-tədbirlərin yaradılmasına ehtiyac olduğunu göstərir. Britaniya kimi bir çox ölkə isə bu ucuz, amma güclü və ölümcül silahlara maraq göstərir.