Avrasiya məkanı iqtisadi müharibəyə hazırdır? – Moskva “iqtisadi cəbhə”də də məğlubdur

ABŞ hakimiyyəti Rusiyanın 22 iri müdafiə şirkətinə qarşı sərt sanksiyalar tətbiq edib. “Bu irimiqyaslı sanksiyalar nəticəsində Rusiya silah şirkətləri əhəmiyyətli itkilərlə üzləşəcək. Ümumilikdə siyahıya hərbi-sənaye kompleksi ilə bağlı 22 struktur daxil ediləcək”, - deyə ABŞ Dövlət Departamentinin bəyanatında qeyd olunub. Məlumata görə, siyahıya Rusiya ordusu üçün döyüş təyyarələri, zirehli texnikalar, radioelektron döyüş texnikası və Pilotsuz Uçuş Aparatları (PUA) istehsal edən şirkətlər daxildir. Dövlət Departamenti qeyd edir ki, Birləşmiş Ştatların məqsədi “yaxın illərdə Rusiyanın müdafiə və hərbi gücünü zəiflətməkdir”.

Dünyanın ən böyük şirkətləri Rusiyanı tərk edir və ya Rusiya şirkətləri ilə iş aparmağı dayandırır

Qərbin Rusiyaya qarşı sanksiyaları nəticəsində “Apple”dan “Boenig”ə, BMW-dən “Disney” və DHL-ə kimi dünya iqtisadiyyatının müxtəlif sektorlarında fəaliyyət göstərən bir çox aparıcı şirkətlər Rusiyanı tərk edəcəklərini, bu ölkədə fəaliyyətlərini dayandıracaqlarını və ya məhdudlaşdıracaqlarını açıqlayıblar.

Avtomobil istehsalçıları

Alman yük maşını istehsalçısı “Daimler Truck” Rusiyadakı fəaliyyətini, o cümlədən Rusiyanın “Kamaz” şirkəti ilə əməkdaşlığını dondurduğunu açıqladı. Eyni zamanda, “Mercedes-Benz Group” şirkəti “Kamaz”dakı 15%-lik payından qurtulmağın qanuni yolunu axtarır. İsveçin “Volvo Cars” şirkəti hazırda Rusiyaya çatdırılmalarını dayandırdığını bəyan edib. 2021-ci ildə bu şirkət Rusiyada 9000 avtomobil satıb. “General Motors” da eyni addımı atdı. Bildirilir ki, bu Amerika şirkətinin Rusiyada zavodu yoxdur, ötən il 3 min avtomobil satıb. Yaponiyanın “Mitsubishi Motors” şirkətinin məlumatına görə, iqtisadi sanksiyalar səbəbindən tədarük zənciri işləməsə, şirkət Rusiyada avtomobillərinin istehsalını və satışını dayandıra bilər. Fransanın avtomobil istehsalçısı “Renault” gələn həftə tədarük zəncirindəki problemlərə görə Rusiyadakı avtomobil yığma zavodlarının bəzi funksiyalarını dayandıracağını bildirib. “Renault” keçən il şirkətin ümumi gəlirinin 8%-ni əldə etməklə Rusiyanın ən böyük avtomobil istehsalçılarından biridir. “Renault” həmçinin Rusiyanın ən böyük avtomobil istehsalçısı “AvtoVAZ”a nəzarət edir. “Harley-Davidson Inc.” Rusiyaya motosiklet tədarükünü dayandırıb. “Ford Motor Co” digər aktivlərlə yanaşı, UAZ-ın nəzarət paketinə sahib olan rusiyalı tərəfdaşı “Sollers”ə Rusiyadakı fəaliyyətini dərhal dayandırdığı barədə məlumat verib. “Ford Motor” və “Sollers” birgə müəssisəyə malikdir. Bahalı avtomobillər istehsal edən Britaniyanın “Jaguar Land Rover” və “Aston Martin” şirkətləri avtomobillərinin Rusiyaya göndərilməsini dayandırıblar. “Aston Martin”in məlumatına görə, ötən il onun bütün məhsullarının yalnız 1%-i Rusiya-Ukrayna bazarlarında satılıb. Nəhayət, Almaniyanın BMW şirkəti Rusiyaya avtomobillərinin ixracını dayandırdığını və bu ölkədə avtomobil istehsalını dayandıracağını açıqlayıb.

Aviasiya

Baş ofisi Dublində yerləşən dünyanın ən böyük təyyarə lizinq şirkəti “AerCap Holdings” Rusiya aviaşirkətləri ilə əməkdaşlığı dayandıracaq. Şirkətin məlumatına görə, 2021-ci ilin sonuna qədər onun təyyarələrinin 5%-i Rusiya şirkətlərinə icarəyə veriləcək. Amerikanın təyyarə istehsalçısı “Boeing” Rusiya aviaşirkətlərinə ehtiyat hissələrinin tədarükünü və həmin şirkətlərə məxsus “Boeing” təyyarələrinə xidmət göstərməyi dayandırdığını açıqlayıb.

Bank sektoru

Dünyanın ən böyük banklarından biri olan HSBC Rusiya bankları, o cümlədən sanksiyalar altında olan VTB ilə əməkdaşlığı azaltdığını bildirib. HSBC-nin Rusiya bazarında iştirakı məhduddur. Ötən il bankın gəliri 50 milyard dollar təşkil edib ki, bunun da yalnız 15 milyonu bankın iki yüzə yaxın əməkdaşının olduğu Rusiyadadır. “Skandinaviya Nordea” Rusiyada geniş şəkildə təmsil olunan investisiya fondlarının satışını və alışını dayandırdığını açıqlayıb. Avstriyanın “Raiffeisen Bank International” şirkəti Rusiyanı tərk etməyə hazırlaşır. Bu barədə proseslə yaxından tanış olan iki şəxs “Reuters” agentliyinə açıqlama versə də, bankın rəsmi nümayəndəsi məlumatı təkzib edib. Ötən il bankın ümumi gəlirinin təxminən üçdə biri Rusiyadan gəlib.

Enerji

Fransanın “TotalEnergies” şirkəti Rusiyada yeni layihələr üçün vəsait ayırmayacağını açıqlayıb. Britaniyanın BP şirkəti Rusiyanın ən böyük neft şirkəti “Rosneft”dəki 19,75% payını satdığını elan edib. Britaniya-Hollandiyanın “Shell” şirkəti Rusiyada bütün fəaliyyətini, o cümlədən “Shell”in 27,5% və “Qazprom”un 50%-nə sahib olan “Saxalin-2” maye qaz zavodunun əsas layihəsini dayandırdığını elan edib. “Norwegian Equinor” Rusiyadakı birgə müəssisələrindən çıxmaq prosesinə başlayacaq. Şirkət bu ölkədə otuz ilə yaxın işləyib. 2012-ci ildə o, “Rosneft” ilə strateji tərəfdaşlığa başlamaq barədə razılığa gəlib. Danimarkanın “Orsted” şirkəti öz elektrik stansiyaları üçün Rusiyadan kömür və biokütlə almağı dayandırıb. Bununla belə, o, uzunmüddətli müqavilə əsasında “Qazprom”dan ildə iki milyard kubmetr təbii qaz almağa davam edəcək. Eyni zamanda “Orsted” Rusiya şirkətləri ilə yeni müqavilələr imzalamayacağını, Rusiya mənşəli tədarüklərdən imtina edəcəyini açıqlayıb.

Amerikanın “Exxon Mobil” şirkəti Rusiyanın 4 milyard dollardan çox dəyəri olan neft-qaz layihələrindən çıxacaq və yeni layihələrdən imtina edəcək. O, Rusiyadan Türkiyəyə çəkilən “Qoluboy Potok” qaz kəmərindəki payını “Qazprom”un ortağı olduğu İtaliyanın “Eni” şirkətinə satmağı planlaşdırır. “Eni”nin Rusiya ilə uzunmüddətli qaz müqaviləsi var. 2020-ci ildə İtaliya şirkəti 22,5 milyard kubmetr Rusiya təbii qazı alıb. Avstriyanın OMV enerji qrupu “Qazprom”la birgə müəssisə layihəsində iştirakdan imtina edib və Rusiyanı Baltik dənizi vasitəsilə Almaniya ilə birləşdirən “Şimal axını-2” qaz kəmərində iştirakına yenidən baxacağını bəyan edib. Böyük Britaniyada istehlakçılara ən böyük qaz tədarükçüsü olan “British Gas”n sahibi olan “Centrica” Rusiya şirkətləri, xüsusilə də “Qazprom” ilə qaz tədarükü müqavilələrini ləğv edəcəyini açıqlayıb.

Kino icarəsi, televiziya

Hollivud şirkətləri “Disney”, “Warner Bros” və “Sony Pictures Entertainment” Rusiya kinoteatrlarında yeni filmlərinin nümayişini dayandıracaqlarını bəyan ediblər.

Sənaye

İsveçin nəhəng metallurgiya şirkəti “Sandvik” Rusiyadakı fəaliyyətini dayandırıb. 2021-ci ildə şirkətin gəlirlərinin yalnız 3,5%-i Rusiyadan gəlib. Şirkətin Rusiyada istehsalı yoxdur, lakin satış və xidmət sektorunda 900-ə yaxın işçisi var.

Logistika

Dünyanın logistika sahəsində ən böyük şirkətləri olan Amerikanın tanınmış “United Parcel Service Inc” (UPS) və “FedEx Corp” Rusiya və Ukraynada çatdırılma xidmətlərini dayandırdıqlarını açıqlayıb. “Deutsche Post” DHL-in Rusiyadakı xidmətini dayandırdığını açıqladı. Göndərmə (konteyner) daşımaları həyata keçirən “Ocean Network Express” artıq bu bazar ertəsindən etibarən Rusiyadaxili sifariş qəbulunu dayandırıb. Eyni işi görən dünyaca məşhur “Maersk” şirkəti Rusiya istiqamətində fəaliyyətini dayandıracağını açıqlayıb. “Maersk” yükləri Sankt-Peterburq, Kalininqrad, Novorossiysk, Vladivostok-Vostochnı limanlarına və oradan daşıyıb. Almaniyanın “Hapag Lloyd” gəmisi də Rusiya və Ukraynaya daşımaların müvəqqəti dayandırıldığını açıqlayıb. Gəmiçilik şirkəti MSC Rusiyadan və Rusiyaya sifariş qəbulunu dayandırıb, lakin yenə də ərzaq və humanitar ləvazimatlar çatdıracaq. Eyni qərarı İsveçrənin “Kuehne und Nagel” logistika şirkəti də qəbul edərək, dərman, tibbi ləvazimat və humanitar yardımların çatdırılması üçün istisna təşkil edəcəyini vurğuladı.

Yüksək texnologiyalar

“Apple” Rusiyada bütün məhsullarının satışını dayandırıb. “Alphabet”in sahibi “Google” tətbiqləri üçün onlayn platforma olan “Play Store”da “Russian Today” və “Sputnik” xəbər proqramlarını bloklayıb. “Alphabet” daha öncə sözügedən Rusiya xəbər agentliklərini xəbər xidmətlərindən çıxarmışdı. “Microsoft” mobil telefonlar üçün “Russia Today” proqramlarını tətbiqlər üçün onlayn platforma olan “Windows App” mağazasından siləcəyini və Rusiya dövlət mediası üçün reklamları bloklayacağını açıqladı. Kompüter istehsalı ilə məşhur olan Amerikanın “Dell Technologies” şirkəti Rusiya və Ukraynada məhsullarının satışını dayandıracağını açıqlayıb.

Telekommunikasiya

İsveçin məşhur “Ericsson” şirkəti öz məhsullarının Rusiyaya göndərilməsini dayandırır. Eyni qərarı Rusiyanın MTS, “VimpelCom”, “MegaFon” və “Tele2” şirkətlərini lazımi avadanlıqlarla təmin edən Finlandiyanın “Nokia” şirkəti də qəbul edib.

Digər sahələr

Finlandiyanın şin istehsalçısı “Nokian Tyres” öz istehsalının əsas hissələrini Rusiyadan Finlandiyaya və Amerika Birləşmiş Ştatlarına nəql edir. Şirkətin məlumatına görə, 20 milyon təkərin 80%-i hər il 1600 işçisi olan Rusiyada istehsal olunur. Kimya istehsalı sahəsində fəaliyyət göstərən Finlandiyanın “Kemira” şirkəti martın 1-dən Rusiya və Belarusa məhsul göndərilməsini dayandırıb. İdman geyimləri, idman ayaqqabıları və digər aksessuarlar istehsal edən Almaniyanın dünyaca məşhur “Adidas” şirkəti Rusiya Futbol Federasiyası ilə əməkdaşlığı dayandırıb. “Nike” Rusiyadan öz məhsulları üçün sifariş qəbulunu dayandırıb. İsveçin məişət texnikası istehsalçısı “Electrolux” Rusiyada fəaliyyətini dayandırıb.

Xatırladaq ki, BMT Baş Assambleyasının xüsusi sessiyası Rusiyanın Ukraynaya təcavüzünü pisləyən qətnamə qəbul edib. BMT-nin 193 üzvündən 141-i “Ukraynaya təcavüz” adlı qətnamənin lehinə, yalnız 5-i əleyhinə səs verib, 35 ölkə bitərəf qalıb. Ermənistan bitərəflər sırasındadır. Əleyhinə səs verən 5 ölkə Rusiya, Belarus, Suriya, Şimali Koreya və Eritreyadır. Azərbaycan, Türkmənistan, Özbəkistan, Venesuela və Mərakeş də daxil olmaqla 12 ölkə səsvermədə iştirak etməyib. BMT-nin qətnaməsində Rusiyanın Ukraynaya təcavüzü pislənir və BMT Baş Assambleyasının Ukraynanın suverenliyi, müstəqilliyi və ərazi bütövlüyünə sadiqliyi bir daha təsdiqlənir. BMT Baş Assambleyasının qətnamələri hüquqi qüvvəyə malik deyil, lakin beynəlxalq səviyyədə formalaşmış rəyi əks etdirir. Xüsusi sessiyalar zamanı qətnamənin qəbul edilməsi üçün BMT-yə üzv dövlətlərin 2/3 səsini almalıdır, bitərəflik nəzərə alınmır.