Türkiyədə kibertəhlükəsizlik sahəsində mühüm layihələrə və yerli məhsullara imza atan STM-in Texnoloji Düşüncə Mərkəzi olan “ThinkTech” 2022-ci ilin aprel-iyun aylarını əhatə edən yeni Kiber Təhdid Vəziyyəti Hesabatını açıqlayıb.

NATO-nun şərq qapılarında suveren Ukrayna dövləti uğrunda gedən dəhşətli müharibə ölkələrin başqa ölkədən yüksək dərəcədə asılı olduğu zaman nələrin baş verə biləcəyinə işıq salır. ABŞ-ın Çinin tədarük zəncirlərinə güvənməsi ilə Avropa İttifaqının Rusiya enerjisindən asılı olması arasında paralellər aparıla bilər. İqtisadi asılılığın ciddi nəticələri var.

Rusiya istəmədən müttəfiqi Çinə mane olub. Kəşfiyyat məlumatlarına görə, Rusiyanın Ukraynada məqsədlərinə sürətlə çatmasının ardından Çin Tayvanı ələ keçirmək üçün hərəkətə keçəcəkdi. Lakin Ukraynanın müqaviməti və Qərbin dəstəyi nəinki Rusiyanı zəiflətdi, həm də Çini Tayvana hücumdan çəkindirdi.

Rusiyanın Ukraynaya genişmiqyaslı hücumundan 200 günə yaxın müddətin keçməsi Rusiyanın bütün daxili siyasətini faktiki olaraq “sıfırlayıb”. Əhəmiyyətli odur ki, keçən ay (may) “Ədalətli Rusiya” partiyasının lideri Sergey Mironov 15 qubernator və 6 regional qanunverici orqanın seçiləcəyi 2022-ci ilin sentyabrında keçiriləcək “vahid səsvermə günü”nü tamamilə ləğv etməyə çağırıb. Mironov iddia edirdi ki, “xüsusi hərbi əməliyyat” şəraitində siyasi rəqabət “ölkəni parçalayır”: “Bu gün hər kəs prezidenti dəstəkləməlidir və seçkilərin keçirilməsinə xərclənən pullar ordunun ehtiyaclarına yönəldilməlidir”.

Martın 29-da Polşa hökuməti iki ay ərzində birtərəfli qaydada Rusiyanın kömür idxalına embarqo qoyacağını elan edib və bir gün sonra bildirilib ki, Polşa neftayırma zavodları 2022-ci ilin sonuna qədər Rusiya xammalı tədarükünü dayandırmaq üçün “əllərindən gələni edəcəklər”. Həmçinin bu il Polşa Rusiyanın “Qazprom” şirkətindən asılılığını aradan qaldırmaq niyyətindədir. Bununla belə, bu iddialı vədlərə baxmayaraq, Polşa hakimiyyəti etiraf edir ki, qitənin enerji sektorunun de-russifikasiyasının həqiqətən effektiv olmasını və sadəcə olaraq Polşanın regional potensialını itirməsinə gətirib çıxarmamasını təmin etmək üçün digər Avropa ölkələrinin də oxşar qərarlar qəbul etməsinə ehtiyac var.

ABŞ Müdafiə nazirinin keçmiş köməkçisi Qrem Allison, Mərkəzi Kəşfiyyat İdarəsinin direktoru Uilyam Börns və Milli Kəşfiyyatın direktoru Avril Haynes daxil olmaqla bir sıra milli təhlükəsizlik mütəxəssisləri həyəcan təbili çalmağa başlayıb. Onlar deyir ki, Bayden administrasiyasının Rusiyaya qarşı elan edilməmiş vəkalət müharibəsi ilə mübarizə qərarı Vladimir Putinin Ukraynada taktiki nüvə silahından istifadə etmək şansını xeyli artırır.

Hakimiyyət orqanlarının 2020-ci il seçkilərindən sonrakı kütləvi etirazları yatırtması Belarusun beynəlxalq münasibətlərində və regional təhlükəsizlik əlaqəsində köklü dəyişikliklə nəticələndi. Daha böyük güc olmaq istəyən Belarus Rusiya komandasının oyunçusuna çevrildi. Rusiyanın 2022-ci ildə Ukraynaya qarşı genişmiqyaslı müharibəsi bu dəyişikliyi gücləndirdi. 2015-2019-cu illər arasında Beynəlxalq Münasibətlər üzrə Minsk Dialoqu (MD) Şurasının təşkil etdiyi, Qərb və Rusiya ekspertlərini bir araya gətirən bir sıra iri beynəlxalq forumlar sanki baş tutmayıb.

Ukraynadakı döyüşlər demokratiya, qeyri-liberal demokratiya və avtokratik/avtoritar sistemlər arasında qlobal qarşıdurmaya səbəb olan vəkalət müharibəsinə çevrilib. Bunun nəticəsində dünyaya hansının hakim olacağı müəyyən ediləcək. Bir az sərt səslənsə də demək lazımdır ki, bunların arasında oxşar dəyərlər olmadığı üçün birgə mövcudluq istisna edilir.

Rusiya prezidenti Vladimir Putin qlobal qeyri-sabitliyin artdığı bir vaxtda Rusiyanın uzunmüddətli strateji hədəflərinin konturlarını cızaraq, imperiyanın bərpası ilə bağlı kəskin mənzərəni təqdim edib.

Birləşmiş Ştatlarda, Çində və Tayvanda bəzi siyasi elitalar, siyasətçilər və bir çoxlarının uzun müddətdir ki, həyata keçirilən bir arzusu var. Çinin arzusu Tayvanın yenidən birləşməsidir. Tayvan müstəqillik arzusundadır. Birləşmiş Ştatlar onun ən ciddi rəqibi olan Çini zəiflədə və ya məğlub edə biləcəyini xəyal edir. Bütün bu tərəflər bu xəyalları həyata keçirməyin çətinliyini dərk edirlər, lakin bunun həyata keçirilməsi üçün ehtimal olunan variant Çin və Tayvan arasında müharibədir. Ukraynadakı müharibə hər üç tərəf tərəfindən diqqətlə izlənilir və bu, Tayvan üzərində potensial münaqişə üçün tam simulyasiya və bir çox əsas dərslər verir. Beləliklə, hər üç tərəf Rusiya-Ukrayna müharibəsindən yanlış dərslər götürə bilər.

Belarus müxalifəti prezident Aleksandr Lukaşenkonun artıq Qərbə təklif edəcəyi heç nəyə malik olmadığı üçün diqqətə layiq olmadığında israr etsə də, müxalifət lideri və 2020-ci ildə prezidentliyə namizəd Svetlana Tixanovskayanın Avropa və ABŞ-ın güc dəhlizlərində gəzdiyi görünür. Bununla belə, Qərb jurnalistləri Lukaşenkodan müsahibələr almağa davam edir. Qeyd edək ki, mayın 5-də Lukaşenko “Associated Press” (AP) xəbər agentliyinin vitse-prezidenti Yan Fillipsə 1,5 saatlıq müsahibə verib.