Bir müddət əvvəl İranın ən mühüm nüvə yanacağı istehsalı məntəqələrindən biri olan Natanz Nüvə Zavodunda partlayış baş verdi. İran hakimiyyəti əvvəlcə bu hadisəni sıradan bir qəza kimi qələmə verməyə çalışdı. Əslində dövlət televiziyası obyektin bir qədər zədələnmiş tərəfini göstərdi və zərərin böyük olmadığını bildirdi. Lakin peyk görüntüləri ortaya çıxanda və Beynəlxalq Atom Enerjisi Agentliyinin nəzarətçiləri onların bölgəyə göndəriləcəyini anlayanda səlahiyyətlilər dəymiş ziyanın ölçüsü ilə bağlı açıqlamalar verməli oldular. İran Atom Enerjisi Agentliyinin Mətbuat katibi Behruz Kəmalvəndi İRNA xəbər agentliyinə müsahibəsində bildirdi ki, hadisə qabaqcıl sentrifuqaların inkişafına həm keyfiyyət, həm də kəmiyyət baxımından təsir göstərəcək və sözügedən inkişaf proqramını ləngidə bilər. İranın Ali Milli Təhlükəsizlik Şurasının Mətbuat katibi Keyvan Xosrəvi verdiyi açıqlamada obyektdəki insidentin səbəbinin müəyyən edildiyini, lakin “təhlükəsizlik baxımından uyğun vaxtda” açıqlanacağını bildirdi.

İsrail Müdafiə Nazirliyinin İxraca Nəzarət Şöbəsi (AFI) hər bir idxalçı ölkəyə ixrac üçün lisenziyanın verilməsi şərti kimi imzalaması tələb olunan bəyannaməni yeniləyərək kiber ixracatçılara nəzarəti gücləndirib.

İsrail və Birləşmiş Ərəb Əmirlikləri (BƏƏ) arasında İbrahim Razılaşması olaraq adlandırılan normallaşma addımları həm Yaxın Şərqdə, həm də beynəlxalq miqyasda maraqla izlənilir. Donald Tramp administrasiyasının təşəbbüsü ilə başlayan yuxarıda qeyd olunan normallaşma prosesinin BƏƏ-dən sonra İsrailin digər Körfəz ölkələri ilə yaxınlaşması üçün əhəmiyyətli olduğu düşünülür.

Milli Kiber İnsidentlərə Cavab Mərkəzi (USOM) "2013-2014 Kiber Təhlükəsizlik Fəaliyyət Planı" çərçivəsində Türkiyənin Nəqliyyat və İnfrastruktur Nazirliyinə daxil olan Kibertəhlükəsizlik Şurasının qərarları ilə yaradılıb. Mərkəz Telekommunikasiya Rabitə İdarəsi (TİB) ləğv edildikdən sonra 2016-cı ilin avqust ayında birbaşa İnformasiya Texnologiyaları və Rabitə Qurumunun (BTK) Rəyasət Heyətinə daxil edilib.

Tarixən müharibələr həmişə fiziki və psixoloji xarakter daşıyıb. Döyüşçülər düşmən döyüşçülərini zərərsizləşdirir, yaralayır və ya öldürür, eyni zamanda onlara dəstək ola biləcək hər kəsin iradəsini zəiflətməyə çalışırlar. Keçmişdə baş verən müharibələr zamanı döyüşçülər bunun üçün gücdən istifadə edib, düşmənləri dəhşətli hərəkətlərlə qorxudub.

100 il bundan əvvəl Birinci Dünya müharibəsi ölkələri silahlı müharibəni sənaye dövrü texnikası və milliyətçilik ideyası ilə birləşdirdi. 4 il davam edən öyrənmə yarışı nəticəsində müharibə konsepsiyası transformasiya, hətta inqilab yaşadı. Artilleriya, silahlı maşınlar, tanklar və təyyarələrin müharibəyə inteqrasiyası həm çətinliklər, həm də fürsətlər yaratdı.

“Müharibə Haqqında” kitabının birinci cildində Klauzevitz müharibə konsepsiyasını “sadəcə olaraq, siyasətin digər vasitələrlə davamı” kimi təqdim edir. Klauzevitzin ən məşhur fikri deyə biləcəyimiz bu ifadə bir müharibəyə bir tərəfdən siyasətin diktə etdiyi böyük strategiyanın aləti donu geyindirdiyi halda, digər tərəfdən onun mahiyyətcə müvəqqəti bir şey olduğunu irəli sürür. Müharibə konsepsiyası prinsip etibarilə onu tətikləyən, öyrənən və silahlar susduqdan sonra belə fəaliyyətinə davam edən yüksək siyasi konteksdən asanlıqla ayrıla və ya təcrid edilə bilməz. 8-ci cilddə “müharibə siyasətin instrumentidir” fikri ilə bu ehkamlar bir qədər də təkmilləşdirildi. Məqalənin açılış sitatlarını təşkil edən bu ifadələr onun diqqət mərkəzinin nə olacağını da açıq ortaya qoyur. 8-ci cild müharibə planları konsepsiyasını öyrənir. Burada Klauzevitz siyasət (məntiq) və müharibə əxlaqı (qrammatika) arasındakı əlaqə üzrə apardığı müşahidələrini pərçimləmək üçün müharibə və siyasət bağlarını (tellərini) bir araya gətirir.

Asimmetrik müharibə, müharibə edən tərəflər arasında güc balansının olmaması və ya onların hərbi texnologiya baxımından çox fərqlənməsi zamanı ortaya çıxır.

Hibrid müharibə... Hibrid müharibə... Hibrid müharibə...

Son illərdə “asimmetrik müharibə” hərbi ekspertlərin, müharibə mövzusunda araşdırma aparan akademiklərin və digər bu işlə əlaqəli şəxslərin tez-tez müraciət etdiyi termindir. Bununla belə asimmetrik müharibə tarixdə yeni istifadə olunan metod deyil. Tarix boyu sərkərdələr müharibənin xarakteri etibarilə ya öz güclü tərəflərindən daha çox istifadə edərək (pozitiv asimmetriya), ya düşmənin zəif cəhətlərini istismar edərək (neqativ asimmetriya), ya da hər ikisindən istifadə edərək müxtəlif taktika və metodlar tətbiq etməyə çalşıblar.

(VI yazı. V yazını BURADAN oxuya bilərsiniz)