Soyuq Müharibənin bitməsindən və Sovet İttifaqının dağılmasından təxminən otuz il sonra Birləşmiş Ştatlar və NATO mümkün nüvə müharibəsi təhlükələri ilə üz-üzədir və bu, 1962-ci ildəki Kuba Raket Böhranı ilə müqayisə oluna bilər. Ukrayna ilə bağlı hazırkı münaqişənin gələcək nəticələri üçün kritik məsələ aşağıdakı sualın cavabıdır: Rusiyanın ABŞ və NATO-ya qarşı nüvə təhdidləri nə dərəcədə ciddidir?

Dördtərəfli Təhlükəsizlik Dialoqu (“Dördlük”, ingiliscə “Quad”) 2022-ci il martın 4-də Ukrayna böhranı ilə bağlı fikir ayrılıqları səbəbindən qrupun ciddi problem içində olduğuna dair fərziyyələrə son qoymaq üçün toplandı. Dörd tərəfdaşdan üçünün Rusiyaya qarşı sanksiyalar tətbiq etməsinə baxmayaraq, qruplaşma birgə olaraq Rusiyanın işğal əməliyyatını qınamadı. Əksinə, “daha geniş təsirlərə”, xüsusən də humanitar aspektə toxundular.

ABŞ prezidenti Co Bayden Rusiyanın enerji idxalına qadağa qoyulduğunu elan etdi, lakin indi Amerikanın müttəfiqləri də Rusiya neft və qazına sanksiya tətbiq etməklə Rusiya döyüş maşınının maliyyələşdirilməsini dayandırmalıdırlar. Enerji sanksiyaları bəzi çətinliklərə malikdir, lakin onlar Qərb üçün getdikcə mümkün olur və Kremlin Soyuq Müharibədən sonrakı nizamı pozmaq səylərinə son qoymaq üçün kiçik bir qiymət ödəməlidir.

“Allah xatirinə, bu adam hakimiyyətdə qala bilməz”. Bunu Co Bayden şənbə günü Polşanın paytaxtı Varşavada Kral Qalasının qarşısında etdiyi çıxışının sonunda bildirib.

Rusiyanın Ukraynaya qarşı müharibəsi tarixin ironiyasına çevrilib. Tarix göstərir ki, müharibələr müxtəlif dövlət başçıları və ya onların komandirləri ən azı üç fikrə inandıqları üçün başlayır: birincisi, bu müharibə nisbətən qısa olacaq, ikincisi, bu müharibə bizim qələbəmizlə başa çatacaq; üçüncüsü, hərbi və mülki itkilər və iqtisadi itkilər baxımından müharibənin dəyəri gözlənilən qazanclara nisbətən kiçik olacaq. Bundan əlavə, düşmənin məqsəd və imkanlarının qiymətləndirilməsi düzgün olmur, köhnəlmiş məlumatlara və ya qərəzli şərhlərə əsaslanır.

Moskva Ukraynada döyüşməyə kifayət qədər hərbi qulluqçu cəlb etmək üçün yeni cəbhə açıb. Kreml Rusiya vətəndaşlığını qəbul etmiş Mərkəzi Asiyadan olan mühacirlərin işə qəbul olunmalarını əmr edir və hazırda Rusiya Federasiyasında yaşayan digər Mərkəzi Asiyalılara vətəndaşlıq və yüksək maaş təklif edir. İndiyə qədər bu fəaliyyətə Mərkəzi Asiyadan olan elə də çox adam cəlb olunmayıb və Mərkəzi Asiyadakı ekspertlər bunun nə vaxtsa olacağına şübhə ilə yanaşırlar. Lakin Moskvanın bu taktikanı mənimsəməsi Rusiyanın ümid etdiyi istiqamətdə müharibəni davam etdirmək üçün Ukraynaya kifayət qədər qoşun cəlb etmək və yerləşdirməklə bağlı çətinliklərini açıq şəkildə göstərir. Həqiqətən də, amansız qarşıdurma davam etdikcə, ehtimal olunur ki, Rusiya hökuməti bu sahədə itkilərin yaratdığı boşluqları doldurmaq, öz çağırışçılarından istifadə ilə bağlı problemləri aradan qaldırmaq üçün Mərkəzi Asiyalılardan və bəlkə də başqa regionlardan olan insanlardan istifadə etmək səylərini genişləndirəcək.

Pakistanın keçmiş baş naziri İmran Xanın ABŞ-ın onu devirmək üçün sui-qəsd hazırlaması ilə bağlı sübutlara malik olduğunu bildirib. Ancaq o sübutları təqdim etmədiyi üçün biz faktiki sübutlara, media sızıntılarına və fərziyyələrə etibar etməliyik.. ABŞ-Pakistan münasibətlərinə tarixi bir nəzər salmaq, xüsusən də Vaşinqtonun Pakistanın siyasi idarəetməsinə məcburiyyət və ya dəvətlə necə daxil olması məsələni başa düşməyimizə kömək edə bilər.

Martın 11-də Çin Xalq Respublikası Dövlət Şurasının baş naziri Li Keqianq Rusiyanın Ukraynaya qarşı müharibəsi ilə bağlı Pekinin rəsmi mövqeyini şərh edərkən bildirib ki, Çin ikitərəfli münasibətlərini inkişaf etdirən həmişə müstəqil və sülhsevər xarici siyasət aparıb. O, daha sonra qeyd edib ki, Çin həmişə digər tərəfdaşlarla qarşılıqlı hörmət, qarşılıqlı mənfəət və qarşılıqlı faydalı nəticələrə əsaslanan münasibətləri inkişaf etdirəcək.

Rusiyanın Ukraynaya təcavüzündən sonra Moskva ilə Qərb arasında tam soyuq müharibə başlayıb və bu, Yaxın Şərqə və İsrailin İrana qarşı “boz zona” kampaniyasına dərin təsir göstərə bilər. Lakin bu Soyuq müharibənin mənşəyi Ukraynadakı son hadisələrdən xeyli əvvələ gedib çıxır.

2022-ci il fevralın 24-də səhər tezdən Moskvada Rusiyanın Ukraynanı yenidən işğal etməsi xəbəri məlum olanda artıq Sibir və Uralda günorta idi. İrkutsk, Omsk və Yekaterinburq kimi şəhərlərin sakinləri Rusiya müxalifətinin yalnız paytaxtda cəmləşdiyinə dair ümumi stereotipləri qıraraq müharibəyə qarşı etiraz piketlərində və yürüşlərində ilk olaraq iştirak etdilər, bölgələrdən olan “dərin insanlar” isə şübhəsiz ki, Kremli dəstəkləyir.

1994-cü ildə Soyuq müharibənin memarı hesab edilən amerikalı diplomat Corc Kennan doxsan illik yubileyi münasibətilə Xarici Əlaqələr Şurasında çıxış edirdi. Onun bu çıxışı “New York Times” qəzetində yer alıb, O, əsas diqqəti karyerasının daimi məşğuliyyətinə - Rusiya ilə Amerika münasibətlərinə yönəldib. Kennan xatırladıb ki, o, əvvəlcə Truman administrasiyasının əsasən İkinci Dünya Müharibəsindən sonra həyata keçirdiyi Sovet İttifaqının çəkindirilməsi siyasətini müdafiə edib. Lakin Kennan onu da qeyd etdi ki, Qərb Stalinin Avropaya daha çox müdaxilə etməyə icazə verməyəcəyini açıq şəkildə bildirdikdən sonra nə Vaşinqtonun, nə də Qərb müttəfiqlərinin Moskva ilə müzakirələrə girməkdə heç bir real marağı olmadığını aşkar edəndə məyus oldu: “Onların Avropanın gələcəyi ilə bağlı Moskvadan istədikləri, əslində, “qeyd-şərtsiz təslim olmaq” idi. Onlar bunu gözləməyə hazırdılar. Bu isə qırx illik soyuq müharibənin başlanğıcı idi”.