Şimali Qafqaz Rusiyanın Ukraynakı müharibəsindən yalnız ağrı hiss edir

Tezliklə Şimali Qafqaz qubernatorları Ukraynada həlak olan həmvətənləri haqqında daha acınacaqlı xəbərlər verməyə başladılar. Melikov Rusiya qubernatorları arasında fevralın 27-də müharibədə itkiləri açıqlayan ilk şəxs olub. Martın 15-nə olan məlumata görə, Dağıstan Ukraynada 29 hərbçinin öldüyünü rəsmən etiraf edib. Lakin yarımrəsmi xəbərlərdə bu rəqəmin 130 və ya daha çox olduğu bildirilir. İnquşetiya və Şimali Osetiyadakı xadimlərin arabir nəşrləri kiçik respublikalarda əhəmiyyətli itkilərdən xəbər verir - müvafiq olaraq 8 və 14 hərbçi. Bu rəqəmlər, ehtimal ki, Dağıstandakı faktiki itkilərin yalnız bir hissəsini təşkil edir. Məsələn, inquşlara məxsus “Fortanga” saytı martın 3-də 12 ölüm xəbərini yayıb. Rusiya Müdafiə Nazirliyi martın 2-də hərbi əməliyyatlarda həlak olan 498 hərbçinin rəsmi sayını açıqlayıb. O vaxtdan bəri bu rəqəm yenilənməyib. Martın 13-nə olan məlumata görə, Ukrayna hökuməti bildirib ki, Rusiyanın itkiləri 12 000-dən çox, özünün isə itkiləri 1 300 nəfər təşkil edir. Ukrayna mənbələri əsir götürülən Rusiya hərbçilərinin siyahısını təqdim edib. Bu siyahıya digərləri ilə yanaşı Dağıstan, Kabardin-Balkar və Şimali Osetiyadan olanlar da daxildir.

Təsadüfi deyil ki, itkilərin ilk rəsmi tanınması Şimali Qafqaz respublikalarında baş verib. Etnik rusların icmaları çox parçalanmış olsa da, Şimali Qafqaz cəmiyyətlərinin üzvləri bir-birinə daha çox bağlıdır. Məsələn, ənənəvi olaraq Şimali Qafqaz dəfnlərinə yüzlərlə insan, o cümlədən qonşular, həmkarlar, yaxın və uzaq qohumlar toplaşır. Hökumət üçün Şimali Qafqaz cəmiyyətlərində informasiya axınına nəzarət etmək daha çətindir, çünki xəbərlərin yayılması elektron mediadan deyil, daha çox (elektron olmayan) sosial qarşılıqlı əlaqədən asılıdır.

Kremlin Ukraynadakı blitzkriqinin uğursuzluğundan sonra Rusiya parlamenti Rusiyanın Ukraynaya təcavüzünü pisləyən şəxslərə qarşı 15 ilə qədər həbs cəzasını özündə ehtiva edən qanunu qəbul etdi. İki gənc Kabardin-Balkarın Nalçik şəhərində müharibə əleyhinə etiraz aksiyası keçirdiklərinə görə inzibati həbs olunublar. Kabardin-Balkarın Proxladnı şəhərindən olan bloger də Rusiyanın Ukraynaya müdaxiləsi ilə bağlı “mənfi şərhlərdən” sonra inzibati həbs cəzası alıb. Məlumata görə, İnquşetiyada bir çox onlayn istifadəçilər də müharibənin əleyhinə danışıblar. Digər respublikalarda vəziyyət zahirən nisbətən sakit olaraq qalır. Bununla belə, itkilər artmağa davam etdikcə, vəziyyət hər an dəyişə bilər.

Qısa zaman kəsiyində bu qədər çox itki ümumən Rusiya ordusu, xüsusən də Şimali Qafqaz hərbçiləri üçün görünməmiş bir hadisədir. İkinci Dünya Müharibəsindən sonra nə Rusiya, nə də Sovet İttifaqı Ukrayna boyda böyük bir ölkəyə hücum etməyib. Güclü əlamətləri olan müharibə davam edərsə, itkilər daha da artacaq və Şimali Qafqazda ictimai əhval-ruhiyyəyə daha dərindən təsir etməyə başlayacaq. Şimali qafqazlılarla etnik rusların dünyagörüşü arasında əsas fərq ondan ibarətdir ki, birincilərin Rusiyanın ekspansiyası ilə bağlı ikincilərin ideya və məqsədlərini bölüşməsi şərt deyil. Etnik ruslar üçün ekspansionizm çox vaxt etnik terminlərlə başa düşülən rus hakimiyyətinin bərpası ilə bağlıdır, buna görə də “Russkiy Mir” anlayışı yaranır. (“Rus dünyası”). Etnik qeyri-ruslar rusların həvəsini tam şəkildə bölüşə bilməsələr də, bir çoxları Ukraynada “nasistlərlə” döyüşmək üçün Rusiyanın təbliğatını mənimsəyib. Məsələn, Ukrayna hökumət mənbələri bildirir ki, Kadırovçular (Ramzan Kadırova tabe olan çeçen qüvvələri) işğal altında olan ukraynalılarla etnik rus işğalçılarından xeyli yaxşı rəftar edirlər. İşğalın xərcləri artdıqca bütün Rusiyada, o cümlədən Şimali Qafqazda insanlar istər-istəməz müharibənin zəruriliyi ilə bağlı suallar verməyə başlayacaqlar.

İşğalın bilavasitə hərbi xərcləri ilə yanaşı, iqtisadi xərclər də tezliklə işə düşəcək. Şimali Qafqaz respublikalarında bir çox məişət mallarının qiymətləri artıb. Bölgədəki insanlar xüsusilə həssasdırlar, çünki onlar Moskvanın kifayət qədər sərmayə qoymaması ilə bağlı uzunmüddətli problem səbəbindən Rusiyanın mərkəzi regionundan əhəmiyyətli dərəcədə pis vəziyyətdə yaşayırlar. Hökumət gəlirlərinin proqnozlaşdırılan azalması Şimali Qafqaz respublikalarına xüsusilə ağır təsir göstərə bilər, çünki onlar Moskvadakı mərkəzi hökumətin subsidiyalarından çox asılıdırlar. Əslində, Moskvanın bölgədəki yerli üsyanı yatırmaqda uğurunun böyük bir hissəsi subsidiyaların kütləvi şəkildə artırılması ilə bağlı idi. Məsələn, Çeçenistan hökmdarı Ramzan Kadırov ötən il Moskvadan 300 milyard rubl (təxminən 4 milyard dollar) alması ilə öyünürdü. Bu, indiki iqtisadi spiralda Rusiya üçün çox əhəmiyyətli puldur. Moskvadan Şimali Qafqaz respublikalarına nağd pul axını quruyarsa, bu, proqnozlaşdırılması çətin olan nəticələrlə şok yaradardı. Hazırda regionda gözlənilən üsyanı gözləmək çətin olsa da, Ukraynaya fəlakətli hücum nəticəsində Kreml zəifləsə, bunun Şimali Qafqazdakı Rusiya gücünə ciddi fəsadları olacaq.