5G-dən Orduda Necə İstifadə Olunur?

Hazırda mobil telefonlara gələn siqnallarda belə 5G simvolunu görmək mümkündür. Proqram təminatı sistemi kimi işləyən və 4G-nin üstündə olan 5G uyğun şəbəkələrlə işləyərkən öz potensialını göstərir. Gündəlik istifadədə 4G ilə sürət fərqini hiss etməsək də, tamamilə 5G üçün nəzərdə tutulmuş sistem 4G ilə müqayisədə 100 dəfəyə qədər daha sürətli, gecikmədən və enerjiyə qənaətlə işləyə bilir. ABŞ Müdafiə Nazirliyinin 5G-nin “oyunu dəyişdirən” texnologiya olacağına dair fikirləri bu sahəyə böyük investisiyaların yatırılacağının göstəricisidir. Sürətlə artan maraq və sərmayə ilə bu vəziyyət İkinci Dünya Müharibəsi zamanı tərəflərin radar və uzaqdan zondlama texnologiyalarına qəfil marağına bənzədilir.

2025-ci ildə təxminən 656 milyon dollarlıq bir bazar olacağı gözlənilir

2020-ci ildə 39,62 milyon dollar olan 5G qlobal müdafiə bazarının 2021-ci ildə 79,82 faiz artım tempi ilə 71,24 milyon dollara qədər artacağı gözlənilir. Bazarın 2025-ci ildə 646,61 milyon dollara çatacağı gözlənilir, illik mürəkkəb artım tempi 73,57 faizdir, çünki artım ilk növbədə 5G tərəfindən təklif olunan yüksək sürətli, aşağı gecikmə müddəti, avtonom və qoşulmuş müdafiə cihazlarının artan qəbulu hesabına baş verir.

5G müdafiə bazarının əsas oyunçuları “Ericsson”, “Huawei”, “Nokia Networks”, “Samsung”, NEC, “Thales Group”, “L3Harris Technologies Inc.”, “Raytheon Technologies”, “Ligado Networks”, “Wind River Systems Inc.”, AT&T və “Qualcomm Technologies Inc.” şirkətləridir.

Bu şirkətlərdən biri olan AT&T ABŞ ordusu ilə robotları, PUA-ları və avtonom sualtı vasitələri 5G və kənar hesablama ilə təchiz edilmiş vahid sistemdə birləşdirən təcrübələri özündə əks etdirən müqavilə imzalayıb. Hərbi Dəniz Qüvvələrinin tətbiqi tədqiqat universitetinin bölməsi olan Hərbi Dəniz Qüvvələrinin magistrlar üçün nəzərdə tutulmuş obyektlərində müxtəlif 5G mərkəzli təcrübələri dəstəkləmək üçün üç illik tədqiqat və inkişaf müqaviləsi imzalanıb. Bu müqavilə döyüş sahəsində məlumatlılığı qorumaq və mühüm taktiki məlumatları toplamaq, yaymaq və təhlil etmək üçün daha yaxşı və daha sürətli yolları araşdırmaq məqsədi daşıyır.

AT&T məktəbdə artıq 5G şəbəkə infrastrukturunu qurduğunu bildirsə də, ilk 5G və çox girişli kənar məlumat qovşaqları 2022-ci ilin birinci rübündə quraşdırılacaq və istifadəyə hazır olacaq. Hər iki təşkilat milli müdafiənin kritik elementlərini təkmilləşdirə bilən pilotsuz və avtonom nəqliyyat vasitələrinin əlaqəli sistemi kimi qabaqcıl texnologiya həllərini həyata keçirməyi planlaşdırır, məsələn, multi-domenli situasiya məlumatlılığı, komanda və idarəetmə, təlim, logistika və məlumat analitikası bura daxildir.

Aerokosmik və müdafiə şirkəti “Lockheed Martin” yerüstü və peyk şəbəkələrini birləşdirən hibrid 5G həllini birgə inkişaf etdirmək üçün 2021-ci ilin mart ayında “Omnispace” provayderi ilə strateji müqavilə imzaladı. Şirkət hesab edir ki, kosmik və yerüstü sistemləri qüsursuz 5G şəbəkəsinə qoşmaq hərbi tətbiqləri əhəmiyyətli dərəcədə təkmilləşdirməyə və mürəkkəb informasiya mərkəzli müharibələri və bütün digər sistemləri idarə etməyə kömək edəcək. Bundan əlavə, təlim müharibə kimi hərbi əməliyyatları simulyasiya edə bilən AR və VR ilə gücləndiriləcək.

“Lockheed Martin” də diqqətəlayiq iş həyata keçirir. Silahlı qüvvələrin müxtəlif qollarında fəaliyyət göstərən bir çox platforma və şəbəkələri birləşdirmək üçün standart 5G texnologiyaları hazırlayan qurum bu təşəbbüsləri 5G.MIL adlandırır. 2021-ci ilin əvvəlində “Hydra” və “HiveStar” adlı iki ayrı layihə hazırlayan şirkət bu təşəbbüsün əsas aspektlərinin mümkünlüyünü də nümayiş etdirdi. “Hydra” qarşılıqlı fəaliyyət problemində ümidverici nəticələr göstərsə də, “HiveStar” (infrastrukturu olmayan döyüş meydanında) yüksək mobil, lakin bacarıqlı 5G şəbəkəsini sürətlə qurmağın mümkün olduğunu nümayiş etdirdi.

ABŞ-dan 5G sınaqları üçün 600 milyon dollarlıq investisiya

Ölkələrə əsasən müqayisə etsək, Hindistanın quru, dəniz və hava qüvvələri dünya miqyasında ən qabaqcıl silahlı qüvvələrlə rəqabət aparmaq üçün Süni Zəka (SZ) və insansız vasitələri önə çəkmək üçün 5G texnologiyasından yararlanacaqlarını açıqlayıb. Bu sahədə gələcək görən Hindistan Müdafiə Nazirliyi silahlı qüvvələr tərəfindən gələcəkdə pilotsuz vasitələrin və süni zəkanın istifadəsini nəzərdə tutaraq, 5G şəbəkəsinə keçməli olduğunu düşünərək lazımi addımları atmağa başlayacaqlarını bildirib.

2020-ci ilin oktyabr ayında ABŞ Müdafiə Nazirliyi Çinin SZ, kvant hesablamaları və digər texnologiyalara investisiyalarından sonra bir çox müdafiə tətbiqlərində 5G-nin tətbiqi və bir neçə hərbi obyektdə 5G təcrübələri və sınaqları keçirmək üçün 600 milyon dollar xərcləyəcəyini bəyan edib.

Bununla belə, ABŞ Müdafiə Departamenti 5G-dən “NextG” adlı bir təşəbbüs irəli sürərək, müxtəlif tamamlayıcı sərmayələr vasitəsilə hərbi 5G tədqiqatını inkişaf etdirmək üçün iki milyard dollardan çox vəsait ayırıb.

Hərbi strategiyalar etibarlı və sürətli ünsiyyətə əsaslanır. Bu kontekstdə 5G texnologiyası uzaqdan və etibarlı əlaqə təmin etməklə, gecikməni azaltmaqla, enerjiyə qənaət edən və genişzolaqlı xüsusiyyətlərə malik olmaqla mühüm dəstəkçi kimi mövqe tutur. Bütün bu xüsusiyyətlərin müvafiq orqanlara əməliyyat bölgəsində həyati təhlükəsi olan vəziyyət barədə məlumat verməsi və ölüm nisbətini azaltması gözlənilir.

5G texnologiyası hər kvadrat kilometrə təxminən bir milyon cihazı dəstəkləyə bilər. Bu o deməkdir ki, 5G şəbəkəsindən istifadə edərək sensorlar kimi bir neçə cihazı bir-birinə qoşmaq olar. Daha yüksək sürət və aşağı gecikmə şəbəkəsi ilə bu cür sistemlər daha səmərəli işləyə bilər. Məsələn, 5G şəbəkəsində mövcud rabitə sistemləri ilə müqayisədə PUA ilə onun idarəedicisi arasında əlaqə daha sürətli və səmərəlidir. Zirehli maşınlar və pilotsuz yerüstü nəqliyyat vasitələri kimi avtonom platformalar da təhlükəsiz 5G şəbəkəsi ilə səmərəli istifadə edilə bilər.

5G-nin ən vacib cəhətlərindən biri onun xüsusi şəbəkə tələbləri olan xüsusi istifadəçilər və proqramlar üçün “dilimlər” təmin etmək qabiliyyətidir. Məsələn, video-müşahidə kameraları zəmanətli yüksək ötürmə qabiliyyətinə ehtiyac duyur, PUA nəzarəti isə çox qısa cavab müddətinə ehtiyac duyur.

5G-nin müdafiə sahəsində mümkün istifadələrinə baxdıqda, əhatəli bir xəritə ortaya çıxır. Mümkün ssenarilər:

Uzaq yerlərdə sensorların, robotların, nəqliyyat vasitələrinin və qoşunların təkmilləşdirilmiş əlaqəsinin fövqəladə vəziyyətlərdə cavab müddətini azaldacağı gözlənilir;

5G-yə qoşulmuş dronlar vasitəsilə lazımi materialları (sursat, qida, dərman və s.) həssas yerlərə sürətlə çatdırmaq mümkün olacaq;

5G texnologiyaları materialdan istifadə haqqında daha yaxşı məlumat toplamağa imkan verəcək və gələcək təchizat zəncirinə və hərbi büdcəyə müsbət təsir göstərəcək;

Digər tərəfdən, müharibə şəraitində 5G texnologiyalarından istifadə nümunəsi diqqətəlayiq şəkildə təqdim olunur. Bir qrup əsgər döyüş zamanı bir-biri ilə birbaşa əlaqə saxlayan ağıllı qurğularla meşədə hərəkət edə bilər. Bu qurğular həmçinin real vaxt rejimində müxtəlif sağlamlıq parametrlərinə nəzarət edir və əsgərə edilən hər hansı hücumu dərhal aşkar edə bilir. Əgər onlar yaralanırsa və ya vurularsa, zədələnmiş hissə avtomatik kəmər sıxma və bəlkə də ilk yardımla qoruna bilər. Bununla belə, ən yaxın təcili yardım mərkəzinə və qrup üzvlərinə eyni vaxtda xəbərdarlıq edilir;

5G-nin digər kritik tətbiqi uzaq döyüş meydanında ölümün və əlilliyin qarşısını almaq üçün sürətli və optimal tibbi xidmət göstərən robotik cərrahiyyə ola bilər;

5G-nin məxfi xidmətlər və xüsusi təyinatlılar üçün də son dərəcə vacib olacağı gözlənilir. 5G bu gün istifadə etdiyimiz sistemlərdən daha səmərəli nəzarət və casusluq sistemlərinə imkan verir. O, insanları tanımaq, izləmək və hədəf almaq qabiliyyətini təkmilləşdirməklə qatil dronların və döyüş robotlarının ölümcüllüyünü artıracaq.

Bu ssenarilərlə yanaşı, avtonom texnologiyaların tətbiqi səmərəliliyi əhəmiyyətli dərəcədə artırarkən əməliyyat xərclərini azaltmağa kömək edir. Məsələn, Hərbi Dəniz Qüvvələrinin bir esminesinin bir gün idarə edilməsi ABŞ Hərbi Dəniz Qüvvələrinə 700.000 dollara başa gəlir, avtonom gəminin istismarı isə gündə 15.000-20.000 dollar arasındadır.

5G bizim iş və ünsiyyət tərzimizdə inqilab edəcəyini vəd edir, lakin düzgün, diqqətlə və idarə olunan şəkildə idarə olunmasa, ölkə, ictimaiyyət və ərazidəki qoşunlar üçün zərərli nəticələrə səbəb ola biləcək təhlükəsizlik riskləri də yarada bilər. Bir çox proqram və sistemin 5G vasitəsilə qoşula biləcəyini nəzərə alsaq, tək bir zəiflik çoxlu boşluqlara səbəb ola bilər.

Digər risk qarışıq kommersiya və hərbi infrastruktur üzərində qurulmuş qlobal şəbəkəni necə idarə etməkdir. Burada müvəffəqiyyət istifadəçi əlaqələrini, şəbəkə tutumunu yoxlamaq və RF spektrini paylaşmağın daha yaxşı yollarını inkişaf etdirmək üçün kommersiya mobil şəbəkə operatorları ilə əməkdaşlığı tələb edə bilər. Proqram təminatlarının 5G-nin aşağı gecikməsindən faydalanması üçün paylanmış bulud hesablama resurslarını idarə etməyin yeni yolları da tapılmalıdır.

Nə olursa-olsun, 5G, əşyaların interneti və dolayısıyla texnologiyanın təmin edəcəyi imkanlarla ediləcək işlər insanın xəyalları istiqamətində inkişaf edir. Nəzərdən keçirilən ssenariləri nəzərə alsaq, 5G-nin müdafiə sahəsində istifadəsi təkcə silah və texnika ilə məhdudlaşmır, bazalar, sağlamlıq və izləmə kimi strateji nöqtələrdə də mühüm rol oynayacaq.