Vaşinqton Rusiyanın Depozitar Qəbzlərinə sanksiya tətbiq edəcək?

ADQ və QDQ-lər Amerika investorlarına xarici birjada həmin firmaların səhmlərini almadan açıq şəkildə satılan xarici firmalara investisiya qoymağa imkan verir. Əvəzində, ADQ ilə ABŞ depozitar bankı xarici firmanın səhmlərini təmsil edən qiymətli kağızlara sponsorluq edir. ADQ səhmlərin birdən çox ölkədə buraxılması istisna olmaqla, QDQ oxşardır.

Xarici firmalar kapitala daha çox çıxışı təmin etmək və ABŞ fond bazarları və tənzimləyici orqanlar tərəfindən tələb olunan daha möhkəm korporativ idarəetmə standartlarına tabe olmaqla öz reputasiyalarını yandırmaq üçün ADQ və QDQ-lərdən istifadə edirlər. Bu firmalar ümumiyyətlə böyükdür, iqtisadi cəhətdən əhəmiyyətlidir və beynəlxalq mövcudluqlarına görə sanksiyalara qarşı kifayət qədər həssasdırlar. Bu, onları maliyyə müharibəsi üçün əsas hədəfə çevirir.

QDQ verilənlər bazasına görə, hazırda ABŞ-da “kross-list” (çarpaz siyahıya) salınmış və ya Amerika bankları tərəfindən maliyyələşdirilən və London Fond Birjası kimi digər Qərb fond bazarlarında siyahıya alınmış 56 Rusiya şirkəti var.

56 Rusiya şirkəti arasında yalnız 2-si - dövlətə məxsus “Sberbank” və “VTB Bank” artıq ABŞ tərəfindən sanksiyaya məruz qalıb. Fevralın 24-də Rusiyanın Ukraynaya genişmiqyaslı hücuma başlamasından sonra ABŞ Maliyyə Nazirliyi onlara sanksiya tətbiq edib. Nazirlik ABŞ maliyyə institutlarına “Sberbank”a müxbir və ya kreditor hesabları təqdim etməyi və “Sberbank” və ya onun xarici törəmə müəssisələri ilə bağlı əməliyyatları icra etməyi qadağan edib. Xəzinədarlıq “VTB Bank”ı Xüsusi Təyin edilmiş Vətəndaşlar və Bloklanmış Şəxslər (SDN) siyahısına əlavə edib, bankın aktivlərini dondurub və ABŞ şəxslərinin onunla əməliyyatlar aparmasını qadağan edib.

Moskvanın Ukraynanı işğal etməsinə və Qərbin Rusiyaya qarşı sanksiyalarına cavab olaraq ABŞ birjaları Rusiya ilə ADQ və QDQ-lərin ticarətini dayandırdı. “VTB Bank”ın depozit bankı olan Nyu York Bankı VTB-nin tam bloklama siyahısına daxil edilməsinin hüquqi nəticələrinə görə onunla əməliyyatları dayandırıb. Digər dayandırılmalar çox güman ki, ehtiyatlılığı əks etdirir, çünki bu rus firmaları hələ heç bir sanksiya altında deyil. Qərb müttəfiqləri həmin Rusiya şirkətlərini və ya onların iqtisadi sektorlarını təyin edərsə, əlavə dayandırmalar və məhdudiyyətlər gələcək.

Təbii ki, bu həm ABŞ, həm də Rusiya üçün baha başa gələcək. İran, Şimali, Koreya və İraq kimi əvvəlki sanksiyaya məruz qalan ölkələrdən fərqli olaraq, Rusiya iqtisadi cəhətdən daha çox Qərblə qarşılıqlı əlaqədədir. Bu qarşılıqlı əlaqə, Rusiyanın itirəcəyi daha çox şeyinin olduğu deməkdir, lakin bu zaman ABŞ da daxil olmaqla, Qərb də itirəcək.

Adi amerikalılar təqaüd hesablarının bir hissəsi kimi, qarşılıqlı fondlarda, birja fondlarında və ya birbaşa ADQ və ya QDQ səhmləri kimi çarpaz siyahıya alınmış Rusiya firmalarının səhmlərinə sahibdirlər. Bu şirkətlərdən bəzilərinin səhmdarlarına qısa nəzər salsaq, Qərb institusional investorları, o cümlədən Amerikalılar tərəfindən əhəmiyyətli sərmayələr qoyulduğunu görə bilərik. Yalnız ABŞ investorları qarşılıqlı fondlar və birja fondları vasitəsilə Rusiya firmalarında on milyardlarla dollarlıq səhmlərə sahibdirlər. Fevralın sonu və martın əvvəlində, siyahıya alınmış Rusiya firmalarının holdinqləri dəyərini itirdi və indi əsasən qeyri-likviddir. Sanksiyaya məruz qalan iki şirkətin dəyərinin azalması sanksiyaya məruz qalmayan şirkətlərin dəyərini üstələyir, bu da firmaya xüsusi sanksiyaların tətbiqinin daha böyük mənfi anormal gəlir yaratdığını göstərir. Firmaya xas sanksiyalar, həmçinin təyin edilmiş firmaların qiymətinin geri qayıtmasının qarşısını alan əlavə məhdudiyyət qatını tətbiq edir.

Yenə də bu, amerikalıların, həm böyük korporasiyaların, həm də adi vətəndaşların ödəməyə hazır olduqlarını nümayiş etdirdikləri qiymətdir. Putinin Ukraynaya qarşı əsassız təcavüzü dünya miqyasında Ukrayna və Rusiyaya qarşı sərt iqtisadi tədbirlərə dəstək axınına səbəb oldu. ABŞ şirkətləri Rusiya ilə əlaqəni kəsmək üçün mübarizə aparır. Martın 4-də yayımlanan “NPR/PBS NewsHour/Marist” sorğusu respondentlərin 83%-nin Rusiyaya qarşı sanksiyaları dəstəklədiyini bildirib. Bir həftə əvvəl açıqlanan oxşar sorğuda isə 67%-dən çox idi. Enerji qiymətlərinin yüksəlməsi nəzərdə tutulsa belə, sanksiyaları dəstəkləyib-dəstəkləmədiklərini soruşduqda, 69% “bəli” cavabını verib.

ABŞ diplomatiya, Ukraynanı silahlandırmaq və sanksiyalarla hədələməklə Rusiyanı çəkindirə bilmədi. Rusiya təcavüzünün dayandırılması Vaşinqtondan iqtisadi müharibə də daxil olmaqla Rusiyaya qəti təzyiq göstərməsini tələb edir. Vaşinqton Moskvaya qarşı sanksiyalarını müxtəlif vasitələrlə, o cümlədən Qərbdə çapraz siyahıya alınmış və Qərb birjalarında satılan rus firmalarını hədəfə almaqla gücləndirməlidir. Bu, amerikalı investorlar üçün ağrısız olmayacaq, lakin Putinin çəkəcəyi ağrı daha çox olacaq.