Hökumətlər bir-birləri və cəmiyyətləri ilə qarşılıqlı əməkdaşlıq quraraq kiber dövrdə davamlı təhlükəsizliyi təmin edə bilərlərmi?

Çəkindirmə Kinetik müharibə ssenarisində çəkindirmənin mühüm bir rolu olsa da, kiber müharibədə çəkindirmənin fərqli mənası var. Demək olar ki, hər bir dövlət kiber imkanları inkişaf etdirmək və öz arsenalları üçün effektiv kiber silahların hazırlanması üçün çalışır. Heç kim onları tutub saxlamağa çalışmır. Şimali Koreya, ehtimal ki, ən çox kiber hücum qabiliyyətlərinin inkişafına sərmayə qoyan ölkədir. Kiber məkanda çəkindirmə ilə məşğul olmaqda başlıca problem ölkələrin kiber təhdidlərə qarşı müxtəlif təsir imkanlarına malik olmasıdır. İran və Şimali Koreya kimi zəif ölkələrin ABŞ və Avropa ölkələrinə nisbətən məhdud təsiri var. Amma bu onların kiber hücumlara qarşı bərabər həssaslıqda olmadıqlarını göstərir. Bu şərtlərdə, kiber hücumların nüvə müharibəsi imkanları ilə bərabərləşdirilməsi eyni olmayacaq.

1940-cı illərdən bu günə qədər kiber cinayətlər və kibertəhlükəsizlik necə inkişaf edib.

Nasist V-silahlarından tutmuş hidrogen bombalarına qədər hərbi texnologiyada təhlükəli irəliləyişlərə nəzər salan araşdırmaçı jurnalist İ.F.Stoun silah yarışlarını “elmin ixtirasına və insanların iblisliyinə heç bir məhdudiyyətin olmadığının qaçılmaz məhsulu” kimi təsvir edir. İnsan tərəfindən idarə olunan “kinetik” kütləvi qırğın silahları dövrü ilə bağlı Stounu çox narahat edən bu qaranlıq həqiqət, bu gün elmi ixtiraları silikon əsaslı şeytanlıqla birləşdirə bilən, getdikcə daha çox avtomatlaşdırılmış sistemlər üçün doğru hesab olunur.

Milli təhlükəsizlik ilə məşğul olan amerikalıların diqqətinin böyük hissəsi indi Çinlə uzunmüddətli rəqabətə yönəlib, buna görə ABŞ-ın elm və texnologiya sahəsində qlobal liderlik mövqeyini saxlamaq yarışı yeni mərhələyə keçib. Bu rəqabətin ən çox müzakirə olunan aspektlərindən biri tez-tez potensial transformasiya texnologiyası kimi xatırlanan Süni Zəkadır (SZ).

Co Bayden 2021-ci ilin yanvarında prezident vəzifəsinə başlayanda kibertəhlükəsizlik böhranı ilə üzləşdi. ABŞ Kəşfiyyat Birliyinə görə, təhlükə mühiti “kəskin” idi. Xarici düşmənlər “məlumat oğurlamaq, əhaliyə təsir etmək və sənayeyə, o cümlədən fiziki və rəqəmsal kritik infrastruktura zərər vermək üçün kiber əməliyyatlar”dan istifadə edirdilər. Bir ildən çox vaxt keçməsinə baxmayaraq, vəziyyət hələ də ağırdır. Yaxşı xəbər budur ki, Baydenin komandası bunun üzərində işləyir.

Süni Zəka sahəsində silahlanma yarışları, iki və ya daha çox dövlət arasında hərbi qüvvələrin ən yaxşı Süni Zəka (SZ) ilə təchiz edilməsi üçün edilən bir rəqabətdir. 2010-cu illərin ortalarından etibarən bir çox analitik daha yaxşı hərbi Süni Zəka üçün belə bir qlobal silah yarışının başladığını iddia edib.

Süni Zəka (SZ) əsrində Silikon Vadisinin texnologiya nəhəngləri ilə dövlətlər arasında əlaqələr səngimir. Bu vəziyyət SZ dövrünə xas yeni bir anlayış olan texno-siyasəti qarşımıza çıxarır.