Hakimiyyət orqanlarının 2020-ci il seçkilərindən sonrakı kütləvi etirazları yatırtması Belarusun beynəlxalq münasibətlərində və regional təhlükəsizlik əlaqəsində köklü dəyişikliklə nəticələndi. Daha böyük güc olmaq istəyən Belarus Rusiya komandasının oyunçusuna çevrildi. Rusiyanın 2022-ci ildə Ukraynaya qarşı genişmiqyaslı müharibəsi bu dəyişikliyi gücləndirdi. 2015-2019-cu illər arasında Beynəlxalq Münasibətlər üzrə Minsk Dialoqu (MD) Şurasının təşkil etdiyi, Qərb və Rusiya ekspertlərini bir araya gətirən bir sıra iri beynəlxalq forumlar sanki baş tutmayıb.

Birləşmiş Ştatlarda, Çində və Tayvanda bəzi siyasi elitalar, siyasətçilər və bir çoxlarının uzun müddətdir ki, həyata keçirilən bir arzusu var. Çinin arzusu Tayvanın yenidən birləşməsidir. Tayvan müstəqillik arzusundadır. Birləşmiş Ştatlar onun ən ciddi rəqibi olan Çini zəiflədə və ya məğlub edə biləcəyini xəyal edir. Bütün bu tərəflər bu xəyalları həyata keçirməyin çətinliyini dərk edirlər, lakin bunun həyata keçirilməsi üçün ehtimal olunan variant Çin və Tayvan arasında müharibədir. Ukraynadakı müharibə hər üç tərəf tərəfindən diqqətlə izlənilir və bu, Tayvan üzərində potensial münaqişə üçün tam simulyasiya və bir çox əsas dərslər verir. Beləliklə, hər üç tərəf Rusiya-Ukrayna müharibəsindən yanlış dərslər götürə bilər.

Rusiyanın Ukraynaya hücumu 1956-cı ildə İngiltərə və Fransanın Süveyş kampaniyasını xatırladır. İngiltərə və Fransanın alçaldıcı şəkildə geri çəkilməsi onların birinci dərəcəli güclər statusunun sona çatması, siyasi böhranların və müstəqillik hərəkatları üçün ərazi itirilməsinin çətin dövrünün başlanğıcı oldu.

Ukraynadakı böhran yavaş-yavaş nəzarətdən çıxır. Bir vaxtlar Sovet İttifaqının sona çatmasını “XX əsrin ən böyük geosiyasi faciəsi” hesab edən şəxsin rəhbərliyi altında aqressiv Rusiya Ukraynanın öz orbitində qalması üçün neo-sovet xarici siyasətini həyata keçirir. Realpolitikin bu neo-sovet üslubunu nəzərə alaraq, Ukrayna ilə bağlı bugünkü müzakirələri məlumatlandırmaq üçün Sovet xarici siyasətinin Avropada oxşar şərtlər altında tarixini araşdırmaq lazımdır.

Moskva Rusiya prezidenti Vladimir Putinin Ukraynaya qarşı apardığı işğalçılıq müharibəsində döyüş itkiləri barədə məlumat verməkdə son dərəcə ehtiyatlı davranıb, bunun əvəzinə federal subyektlərin rəhbərlərini yerli səviyyədə buna görə məsul etməyi seçib. Lakin bu qərar, federal subyekt rəhbərlərini koronavirus pandemiyası ilə mübarizəyə cavabdeh etmək qərarı kimi, mərkəzi hökumətə əks təsir göstərə bilər. Bu məcburi məsuliyyət ictimai narazlıqla üzləşməli olan qubernatorları qəzəbləndirməklə yanaşı, həm də həlak olan etnik rusların qeyri-rus ərazilərində və kəndlərdə nə dərəcədə cəmləşdiyini göstərə bilər. Doğrudan da, Ukraynada qeyri-rus qoşunlarının qeyri-mütənasib sayda öldüyünə dair artan sübutlar var. Belə ki, əksər respublika liderləri Putin müharibəsinin arxasında sıraya düzülsə də, milli hərəkatların bir çoxu indi Rusiya Federasiyasından ayrılmaq niyyətindən danışır.

Fevralın sonlarında Moskva qonşu Ukraynaya kütləvi hücuma başladığı bir vaxtda Rusiyada, Ukraynada və hətta xaricdə çoxlu təbliğatçılar, jurnalistlər və rəsmilər köhnə, tanış mövzudan danışmağa başladılar: qorxmaz və amansız qüvvə olan çeçenlər.

Görünür, təkcə Tanrı deyil, tarix də sirli şəkildə işləyir. Vladimir Putinin Ukraynaya qarşı hücumunun qısa müddətdə necə nəticələnməsindən asılı olmayaraq, gələcək illərdə biz buna Putinin nə gözlədiyi, nə də istəmədiyi, lakin dünya nizamını davamlı faydasına çevirən hadisələri hərəkətə gətirən “dəniz dəyişikliyi” kimi baxacağıq.

Bu yaxınlarda bütün dünyanın gözü Polşa-Belarus sərhədindəki Bruzgi sərhəd-keçid məntəqəsində idi. 8 noyabr 2021-ci ildə əksəriyyəti Yaxın Şərqdən olan 2000-ə yaxın qaçqın Avropa İttifaqı ərazisinə daxil olmaq üçün Polşa sərhəd keçid məntəqəsində dayanıb. Onlar azadlıq və firavanlığa doğru getdiklərini düşünərkən 12.000-ə yaxın Polşa əsgərinə, hasara alınmış divarlara və helikopterlərə rast gəldilər. Bir anda əlaqədar ölkələrdən sərt mesajlar gəldi və hadisə böhrana çevrildi. Böhran dərinləşdikcə qarşıdurmalar başladı, reaksiyalar artdı, təhdidlər havada uçdu. İş o yerə çatıb ki, dar mənada Polşa və Belarus, geniş mənada isə Avropa İttifaqı və Rusiya üz-üzə gəldi.

Yeni növ koronavirus (Covid-19) epidemiyası zamanı qlobal miqyasda artmaqda olan kiberhücumlar “haktivistlər” və kibercinayətkarlar, xüsusilə də dövlət tərəfindən dəstəklənən təşkilatlar üçün faydalı üsula çevrilib. Daha çox iqtisadi, hərbi və siyasi motivlərlə həyata keçirilən bu hücumlar bu gün dövlətlər tərəfindən də kibercasusluq üçün istifadə edilir.