Putinin Ukraynadakı müharibəsi necə əks nəticə verə bilər? – “Ağıllı pasifizm” işə düşəcək

Cəmi bir neçə gün ərzində Putin hamımız üçün aşağıdakıları “bacardı”:

Birincisi, o, bizim liderlərə və vətəndaş cəsarətinə inamımızı bərpa etdi. ABŞ-ın evakuasiya etmək təklifini rədd edən qətiyyətli lider Volodimir Zelenskinin görüntüsü ruhlandırıcıdır. Qalan ukraynalılar da belədir. Bomba sığınacaqlarına çevrilən metro stansiyalarında yeniyetmə qızlar vətənpərvərlik mahnıları oxuyur. Yaşlı qadınların silah təlimatı aldığı görünür. Parlament üzvləri, alimlər və təsadüfi mülki şəxslər məhəllələrini müdafiə etmək üçün birləşirlər. Bəli, ölkəniz təhlükədə olanda belə edirsiniz. Prezident Əşrəf Qaninin pul kisələri götürərək Kabildən qaçdığı rüsvayçı nümunədən sonra ukraynalılar cəsarət və dəyərlərə inamımızı bərpa etdilər. Ukraynadan gedənlər, gördüyümüz kimi, qatarlara minən və ya sərhədlərə doğru gedənlər, demək olar ki, yalnız azyaşlı uşaqları olan analardan və qocalardan ibarətdir. Həssas qruplar üçün məsuliyyət daşımayan qadınlarla birlikdə kişilər qalırlar.

“Taliban” qüvvələri Kabilə çatanda hökumətlə güc bölgüsü razılaşması əldə edəcək danışıqlarda iştirak etməyi gözləyirdilər. Əgər Qəni və digər liderlər qalsaydı və vətəndaşlar Kiyevi müdafiə etdiyi kimi Kabili müdafiə etməyə meyl göstərsəydilər, indi onlar “Taliban”ın müasir həyat tərzini ləğv etdiyinə görə inildəməli olmazdılar. Bunun üçün mübarizə aparmaq və ya itirmək arasında seçim şansınız var.

Əfqanlar iyirmi ildən artıqdır ki, Birləşmiş Ştatların hər şeyi onların əvəzinə etməyə – onlar üçün vuruşmağa, onlara milyardlarla dollar yağdırmağa, onlara nə etməli və necə etməli olduqlarını söyləməyə öyrəşmişdilər. Prezident Co Bayden ABŞ-ın Ukraynaya hərbi müdaxilə etməyəcəyini əvvəldən açıq şəkildə bildirmişdi. Onlar NATO-ya da arxalana bilməzdilər. Bu o deməkdir ki, ukraynalılar onlar üçün nəyin vacib olduğunu, nəyi etməyə hazır olduqlarını düşünməli idilər. Cavabları isə belə oldu: lənət olsun torpedalara, tam sürətlə irəli.

Bu, ABŞ-ın xarici siyasəti haqqında düşünmək üçün yaxşı bir an ola bilər. Ukraynalılar çox aydın şəkildə ABŞ ilə eyni düşüncələrə sahibdirlər. Cəsur mülki vətəndaşların, yerli müdafiə komandalarının davranışı və həyəcanlandıran sitatları (“Döyüş burada gedir. Mənə kiminsə gəlib döyüşməsi yox, döyüş sursatı lazımdır” – deyə Birləşmiş ştatların evakuasiya təklifinə cavab olaraq Zelenski bildirib) bizə Amerika Müstəqillik Müharibəsini xatırladır. Belə bir əhaliyə kömək etmək 20 il və 2 trilyon dollar sərf edilən, barmağını belə qaldırmağa hazır olmayan və ümumi hüquq hissi açıq şəkildə iyrənc olan insanlara kömək etməkdən daha perspektivli və zəmanətlidir. Onları necə “tərk etdikləri” barədə bircə dənə də olsun ukraynalının fəryadını eşitməmişik.

İkincisi, enerji müstəqilliyi? Bəli, Qərbi Avropanın Rusiya təbii qazından həddən artıq asılı olduğu və Rusiyanın bu rıçaqdan siyasi məqsədlər üçün istifadə edə biləcəyi və istifadə etdiyi illərdir müzakirə olunur. Amma Rusiya bu mövzuda hələlik sakit görünür, görək necə olacaq, bəlkə yaxşı olacaq, bəlkə də günlərin birində bu barədə nəsə etməliyik. İndi hamı ayıqdır. Önümüzdəki aylar və illər enerji sektorunda və enerji iqtisadiyyatında böyük dəyişikliklər gətirəcək. Artıq Almaniya böyük obyektlər tikmək və başqa yerlərdən maye təbii qaz gətirmək üçün tədbirlər elan edib.

Üçüncüsü, “sülhə şans verin”. Ukraynanın işğalı başlayanda Avstriyanın ictimai nəqliyyat sistemi metro stansiyalarında və tramvay dayanacaqlarında gəliş və gediş ekranlarında bu sözləri yayımlamaqla cavab verdi. Bu, əla mesajdır və mən Avstriyanı pisləmirəm. İkinci Dünya Müharibəsindən sonra ölkələrinin müstəqilliyini geri qaytarmaq şərti kimi daimi neytrallıq elan etməyə borclu olduqları üçün Ukraynaya hərbi yardım etmələri və ya özlərinin NATO-ya daxil olmaları mümkün deyil. Onlar öz üzərlərinə düşəni bacardıqları qədər yerinə yetirirlər. Məsələn, hücumun başlandığı andan Avstriya hakimiyyət orqanları və xeyriyyə təşkilatları ukraynalı qaçqınları qəbul etməyə və onları qarşılamağa hazırlaşmağa başladılar. Onlar yük maşınları ilə dəbilqə, zirehli gödəkçələr və dərmanlar göndərdilər. Onlar öz hava məkanlarını Rusiya təyyarələri üçün bağlayıblar. Digər regional dəmir yolu sistemləri ilə yanaşı, onlar Ukrayna pasportu sahiblərinin Avstriyadan keçməklə, Çexiya və Almaniyaya qatarlarda pulsuz səyahət edəcəklərini elan etdilər.

Ancaq silahın lüləsinə baxanda, tanka baxanda və ya mənziliniz yenicə raketlə dağıntılara çevrildikdə sülhə şans verə bilməzsiniz. Uşaqlarını nənələrinin evinə aparan və Ərazi Müdafiə Qüvvələrinə yazılan ukraynalı estrada ulduzu və “BoomBox” qrupunun üzvü Andriy Xlyvnyukun sözləri ilə desək, “musiqiçilər sülhpərvərdirlər, amma indi gitara çalmağın vaxtı deyil. Silah götürməyin vaxtıdır”.

Avropanın tərksilah, sülh və xarici siyasət alətləri kimi kobud güc və zorakılıqdan üz döndərməsinə təqdirəlayiq inam, real siyasətdə bu obyektiv dərsdən sonra öz yerini “ağıllı pasifizm” adlandıra biləcəyimiz şeyə verəcək.

Dördüncüsü, ağıllı pasifizmin bir hissəsi olaraq, biz qeyri-hərbi, qeyri-öldürücü, müdafiə repertuarlarının genişlənməsini və təkmilləşdirilməsini gözləyə bilərik. Bu isə artıq baş verir. Rusiya Mərkəzi Bankını sıxışdırmaq, Rusiyanı SWIFT bank əməliyyatlarından kənarlaşdırmaq, suveren fondlardan Rusiya sərmayələrini çıxarmaq və Putini dəstəkləyən oliqarxların beynəlxalq aktivlərini və investisiyalarını sıfıra endirmək Qərb hökumətlərinin ilk günlərdə atdığı ilk addımlardır. Daha çoxu gələcək. Sanksiyalar, keçmişdə, mülki şəxslərə onların liderlərindən daha çox zərər verən kobud alət olub. Lakin son günlərdə cəsarətli Rusiya vətəndaşlarının öz hökumətlərinin məsuliyyətsiz davranışlarına qarşı nümayiş etdirdiklərini görmək, qərar qəbul edənlərə və aqressorlara zərər vermək üçün sanksiyaların daha yaxşı hədəflənməsi yollarını tapmaq səylərini artırıb.

Beşincisi, NATO son illərdə yuxulu və özündənrazı quruma çevrilib. Avropalılar bunu ABŞ-ın layihəsi və buna görə də amerikalıların əsasən pul ayırmalı olduğu bir şey kimi görməyə başlamışdılar. Son hadisələrdən sonra bu dəyişdi. Birdən NATO yenidən real təhlükəyə qarşı qalxan oldu. Almaniya ordusunu təkmilləşdirmək üçün xüsusi müdafiə fonduna 100 milyard avro ayırdığını elan edərək dünyanın ən sürətli dönüşlərindən birini həyata keçirdi. Almaniya kansleri Olaf Şolz Bundestaqın xüsusi iclasında deyib: “Aydındır ki, azadlığımızı və demokratiyamızı qorumaq üçün ölkəmizin təhlükəsizliyinə daha çox sərmayə qoymalıyıq”.

NATO nəinki möhkəmlənəcək, çox güman ki, tezliklə genişlənəcək. Bosniya Herseqovina və Gürcüstan üzvlüyə qəbulla bağlı sürətləndirilmiş qərarlar verməsi üçün təzyiq göstərəcəklər və digər dövlətlər buna razılıq verə bilərlər. Əgər NATO-nun genişlənməsinin qarşısını almaq Putinin əsas məqsədlərindən biri idisə, bu, tamamilə yanlış yöndə getdi.

Eynilə, Ukrayna Avropa İttifaqına tez bir zamanda daxil olmağı tələb etdi. Bürokratiyanın çarxları yavaş-yavaş əzilsə də, onlar bir gecədə Aİ-nin ürəkləri və ağılları ilə seçilən vətəndaşlarına çevrilməyi bacarıblar, bunu Qərbi Avropanın hər yerində qaçqınları öz evlərində yerləşdirmək təklifləri ilə bələdiyyə orqanlarına müraciət edən sadə insanlar Ukraynaya emosional şəkildə dəstək verməklə etdi. Futbol matçları zamanı idmançılar və yüz minlərlə insan Berlində və başqa yerlərdə böyük nümayişlərə çıxdı. Avropa aydın şəkildə Ukraynanı özündən biri hesab edir.

Altıncısı, bu böhrada pisi yaxşıdan ayırmaq təkcə prezidentlər və əhali səviyyəsində deyil. Bu, həm də bizə iqtisadi narahatlıqları aradan qaldırmaq və düzgün iş görmək üçün hansı ölkələrə etibar edilə biləcəyini göstərir. Qərbi Avropa bu işə qarışmaq istəmirdi, lakin Rusiyanın hücumu fonunda onlar tez bir zamanda hərbi yardıma, hərbi hazırlığa və cəza tədbirlərinə qarşı olduqlarını yenidən nəzərdən keçirdilər.

Hindistan və BƏƏ Rusiyanın tərəfinə keçməyi seçdilər, hətta bunun səbəbinin Rusiya ilə qazanclı silah ticarəti olduğunu etiraf etdilər. Bu utancvericidir, amma ən azından biz harada durduğumuzu və vacib olanda kimin yanında olduğumuzu bilirik.

Təəssüf ki, Rusiyanın bu hərəkətinin nəticəsini hələ proqnozlaşdırmaq mümkün deyil. Bəlkə də Rusiya nə qədər kobud şəkildə həddini aşdığını görəcək. Bəlkə rus xalqı dünyanın nifrətinə əhəmiyyət verəcək. Ola bilsin ki, öz ölkələrinin əvvəllər baş vermiş bədbəxtliklərinə son qoymaqda böyük təsiri olan rus anaları addım atsınlar. Bəlkə də sülh danışıqları xoş bir kompromis gətirəcək. Və ya bəlkə də Putin uğur qazanacaq. Bunun baha başa gələn, qısa və Pirr qələbəsi olduğuna əmin olmaq isə bizim hamımızdan asılı olacaq.