Sızdırılmış Makei Məktubu Belarusla bağlı həqiqəti göstərir – Minskin Qərblə əlaqə qurmaq səyləri

Belarus müxalifəti adından danışan bütün əsas KİV-lər bu açıqlamaya cavab verdilər: ümumi çəkinmə Minskin düşdüyü fəlakəti aydın şəkildə başa düşməsidir və buna görə də indi Moskva ilə bir araya gəlməmək üçün cəhd edir, lakin Makeinin məktubu məqsədinə çatmır, çünki artıq Qərbdə heç kim Minski müstəqil aktor kimi görmür. Üstəlik, bu müxalifət orqanları iddia edirdilər ki, yazışmaları jurnalist vasitəsilə sızdırmaqla Aİ Minski ələ salır. Bu barədə “Azadlıq” radiosunun əməkdaşı Yuri Drakaxrust bildirib: “Məktubun tonu Aleksandr Lukaşenko və Belarus dövlət təbliğatçılarının aqressiv anti-Qərb ritorikası ilə kəskin şəkildə ziddiyyət təşkil edir. Lakin Belarus hakimiyyəti Makeinin müraciətinin sadəcə söz olmadığını nümayiş etdirməli olan bir sıra ehtiyatlı jestlər edib. Beləliklə, bir neçə siyasi məhbus həbsxanadan ev dustaqlığına keçirildi, Litva və Latviya vətəndaşları üçün Pasxa bayramında vizasız gediş-gəliş tətbiq olundu”.

Makeinin məktubu ilə bağlı bir neçə şərh ümumi nəqarətdən kənara çıxır. Məsələn, Minsk Dialoqundan Yauheni Preiherman Makeinin müraciətinin yeni olmadığını və çox güman ki, müsbət qarşılanacağını vurğulayır. Sürgündə olan Milli Antiböhran İdarəsinə rəhbərlik edən keçmiş belarus diplomatı Pavel Latuşko deyir ki, bəzi Qərb rəsmiləri Minsklə təmasları bərpa etməyə hazır ola bilər, ancaq onun rəhbərlik etdiyi müxalifət bunun qarşısını almaq üçün əlindən gələni edir. Belarusun mühacirətdə olan “demokratik lideri” Svetlana Tixanovskaya bəzi beynəlxalq təşkilatların təmasları bərpa etmək məqsədilə artıq öz nümayəndələrini Minskə göndərdiyini açıqlayıb. Həmçinin Makeinin özünə İsveçrə Konfederasiyasının prezidenti İqnazio Kassis zəng edib. Nəhayət, aprelin 12-də Almaniyanın Minskdəki səfiri Alfred Hutterer iki gün əvvəl Buxenvald həbs düşərgəsi ilə bağlı keçirilən mərasimdə Belarus dövlətinin rəsmi qırmızı-yaşıl bayrağının dəyişdirildiyi hadisəyə görə açıq şəkildə üzr istəyib. Üzrxahlıq Berlinin Minsklə əlaqələri davam etdirmək istəyindən xəbər verir.

Drakaxrustun qeyd etdiyi kimi, Lukaşenkonun ritorikası onun xarici işlər nazirinin sülhsevər təklifləri ilə açıq şəkildə ziddiyyət təşkil edir. Belə ki, Belarus Təhlükəsizlik Şurasının üzvlərinə xəbərdarlıq edilib. Belarusun yalnız iki polyak dilli məktəbinin (polyak kimliyinin geniş yayıldığı Qrodnoda və Volkovıskda) xüsusi dil statusundan məhrum edildiyinə dair bəzi əlamətlər də ortaya çıxdı. Bu qurumlar indi tədris üçün rus və belarus dillərini qəbul etməli, eyni zamanda polyak dilini yalnız akademik fənn kimi tərk etməli olacaqlar.

Yenə də sərt ritorikaya və müharibənin həlledici çağırışlarına baxmayaraq, Belarus birinci dərəcəli mülahizələrə meydan oxumaqda davam edir. Bir tərəfdən, 1996-cı ilin noyabrında özünün ilk hərtərəfli siyasi böhranına tab gətirəndən bəri, prezident Lukaşenko keçmişdə bir çox vaxtlardan fərqli olaraq, “indi o, vəziyyətdən çıxa bilməyəcək” tipli yüzlərlə proqnozu səhv çıxarıb. Buna görə də Lukaşenkonun gözlənilən uzunömürlülüyünü və ya süqutunu hər hansı konkret hadisə ilə əlaqələndirmək olduqca çətindir.

Belarus Dövlət Universitetinin fəlsəfə professoru Vyaçeslav Bobroviç Belarusdakı siyasi barrikadanın hər iki tərəfi tərəfindən mütəmadi olaraq tənqid olunan təxribat xarakterli bəyanatları ilə tanınır. Aprelin 17-də o, “Facebook” səhifəsində yazıb: “Belarusları passiv, qorxaq və satqın olduqlarına görə tez-tez tənqid edirlər, lakin bu ittihamlar əsassızdır. Belaruslular ruslar və ukraynalılar qədər ideoloji cəhətdən aşılanmayıblar. Bununla, mən qurbanlara hazır olmağı nəzərdə tutan müəyyən doktrinalara riayət etməyi nəzərdə tuturam. Böyük dövlət statusuna sadiqlik ruslara təkcə sanksiyaların yaratdığı çətinliklərə deyil, həm də müharibə itkilərinə tab gətirməyə imkan verir. Ukraynadakı etno-linqvistik millətçilik ideyası federallaşma və Donbas münaqişəsinin həlli istiqamətində bütün cəhdlərin qarşısını aldı”.

Əgər Bobroviç həm belaruslara, həm də onların dövlət başçısına dəqiq diaqnoz qoyubsa, onda Lukaşenkonun hakimiyyət başında daha uzun ömür sürməsi (və ya alternativ olaraq onun süqutu) çox güman ki, onun “adi, qeyri-adi həyatı” saxlamaq qabiliyyətindən asılı olacaq. Etiraf etmək lazımdır ki, bu, Bobroviçin “təlqin edilmiş” adlandıra biləcəyi belarusların, ehtimal ki, razılaşmayacağı bir fərziyyədir.