Dünyanın ikinci ən böyük kibertəhlükəsizlik klasteri 500 ən böyük qlobal kibertəhlükəsizlik firmasının 12 faizinə sahib olan İsraildir. Birincisi isə bu firmaların 32 faizinin yerləşdiyi San-Fransiskodur. Canlı innovasiya ekosistemi onlarla böyük şirkətə, 470 aktiv kibertəhlükəsizlik startapına, adambaşına düşən ən çox vençur kapitalına və güclü istedad fonduna malikdir. Artıq 2014-cü ildə İsrailin mülki kibertəhlükəsizlik ixracı Böyük Britaniyanın 2016-cı il üçün təyin etdiyi hədəfdən üç dəfə çox idi.

Artıq hər kəsə məlumdur ki, Rusiya Ukraynada əhəmiyyətli irəliləyiş əldə edə bilməyib və Ukrayna hakimiyyətinin əsas qovşaqları hələ də nəzarət altındadır. Bu, təkcə quruda deyil, kiberməkanda da belədir. Müharibənin əvvəlində həm kiber, həm də hərbi ekspertlər Rusiya qüvvələrinin ukraynalıları tez bir zamanda məğlub edə biləcəyini iddia edirdi. Ukraynalıların qəhrəmancasına əzmkarlıq göstərməsi, uğursuz rus logistikası və Qərbin yardımı ilə hərbi ekspertlərin səhvi tez bir zamanda sübuta yetirildi. ABŞ Milli Kəşfiyyatının direktoru Avril Haynes Senatın Kəşfiyyat üzrə Komitəsində açıq şəkildə deyib ki, bu müqavimət Moskvanı sürətli qələbədən məhrum edib. Bununla belə, müharibənin başlanğıcında Ukraynanın nə üçün kütləvi kiberhücumlara məruz qalmadığı bir çox kiberekspertləri çaşdırırdı. Mövcud kibermünaqişə nəzəriyyəsi ümumiyyətlə kiberhücumların ilk növbədə silahlı münaqişənin başlanğıcında həlledici üstünlük əldə etmək və erkən mərhələdə əsas irəliləyişlərə nail olmaq üçün rəqibi çaşdırmaq, yönünü dəyişmək və ya sıradan çıxarmaq üçün istifadə edildiyini bildirir. Bu, Rusiyanın irəliləməsi üçün əvəzolunmaz üstünlük ola bilərdi. Müharibənin ilk günlərində və həftələrində nəzəriyyənin nə üçün reallıqla üst-üstə düşmədiyinə dair yalnız dumanlı ipuçları və təxminlər irəli sürmək olar. İndi isə o taleyüklü günlərdə kiberməkanda həqiqətən baş verənlərin daha yaxşı, lakin hələ də natamam mənzərəsi var.

Rəqəmsal inkişaf və nəqliyyat naziri Rəşad Nəbiyevin rəhbərlik etdiyi nümayəndə heyəti İsraildə səfərdədir.

Ukraynada döyüşlər əsas şəhərlər ətrafında güclənsə də, Rusiya qüvvələri hələ ki, əvvəlki illərdən fərqli olaraq kiber fəaliyyətlər həyata keçirməyib. Düzdür, ekspert müşahidələri ölkənin işğalından sonra Rusiyanın IP məkanından müəyyən edilmiş təhlükə aktorları ilə əlaqəli daha geniş yayılmış casusluq, fişinq kampaniyaları və dezinformasiya səyləri barədə məlumat verir. Lakin çoxsaylı ekspertlər və şərhçilərin gözlədiyi “kiberblitzkriq” baş tutmadı.

Ukrayna müharibəsində hadisələrin sürətlə inkişaf etdiyi bir vaxtda daha maraqlı suallardan bəziləri baş verməyənlər ətrafında fırlanır. Rusiya niyə Ukraynanın ciddi müqavimət göstərməyəcəyini düşünürdü? Rusiya niyə öz qüvvələrini daha yaxşı əlaqələndirmədi? Bəs nə üçün Rusiya Ukraynaya və onun Qərb himayədarlarına qarşı təriflənmiş kiberhücum imkanlarından istifadə etmədi?

Azərbaycanda informasiya-kommunikasiya texnologiyaları və kibertəhlükəsizlik sahəsində çalışan ekspert və təşkilatlardan ibarət Azərbaycan Kibertəhlükəsizlik Təşkilatları Assosiasiyası (AKTA) yaradılıb. AKTA kibertəhlükəsizlik, maarifləndirmə və informasiya sahəsində elmi-texniki nailiyyətlərin tətbiqinə dəstək verəcək, milli maraqları təbliğat və dezinformasiya fəaliyyətindən qoruyacaq, bu mübarizədə müvafiq təkliflər verəcək, görülən işləri əlaqələndirəcək.

Kiber fəaliyyətlər Rusiya ilə Ukrayna arasındakı müharibədə “hürməyən it”dir. Bir çox şərhçilər Rusiyanın Ukraynaya və Qərbdəki rus tənqidçilərinə qarşı kütləvi kiberhücumlar edəcəyini və potensial olaraq ciddi iqtisadi ziyan vuracağını gözləyirdilər.

ABŞ Konqresində iki günlük, kəşfiyyat xidmətinin son illik təhdid qiymətləndirməsi ilə bağlı keçirilən iclas zamanı konqresmenlər ABŞ Kiber Komandanlığının rəhbəri və Milli Təhlükəsizlik Agentliyinin (NSA) direktoru general Pol Nakasona Ukraynada davam edən hücumda kiber əməliyyatların rolu ilə bağlı suallar ünvanladılar. Əsas diqqət Ukraynanın kritik infrastrukturuna qarşı Rusiyanın diqqətəlayiq strateji kiber əməliyyatlarının aşkar olmamasına yönəldilib.

Rusiyanın Ukraynaya hücumu bütün cəbhələrdə şiddətlənib. Ukrayna quruda, havada və Qara dənizdə Rusiya ilə qarşı-qarşıya qaldığı kimi, kiberməkanda da Rusiya ilə mübarizə aparır. Ukraynada fiziki hücumun başlaması ilə bir çoxları kiberhücumların hücumla üst-üstə düşəcəyini və ya ondan əvvəl olacağını gözləyirdilər. Ancaq indiyə qədər böyük, infrastrukturun çökməsi, hücumlar barədə heç bir məlumat verilməyib. Amma bu o demək deyil ki, kibercəbhə sakitdir.

Rusiya və Çin hər biri ayrı-ayrılıqda ABŞ-dan daha çox kiber hücum əməliyyatları həyata keçirir.

"Azərbaycanın kibertəhlükəsizlik strategiyası hazırlanıb".