Çinin Səudiyyə Ərəbistanı ilə İran arasında normallaşma sazişinin imzalanma mərasiminə ev sahibliyi etməsi “ABŞ-dan sonrakı regional sistemin” son göstəricisi idi.

Aralıq dənizində bu günə qədər edilən ən böyük təbii qaz kəşfi olan Misir sahillərində Zohr yatağının kəşfindən sonra 28 ay ərzində Qara dəniz qazının istehsala buraxılması sektorda rekord olaraq göstərilir.

Ötən həftə Amerika Birləşmiş Ştatlarında sızdırıldığı ortaya çıxan kəşfiyyat məlumatlarının hazırda həbsdə olan ABŞ Hərbi Hava Qüvvələri Milli Qvardiyasının əməkdaşı Cek Teyşeyra tərəfindən “OG” təxəllüsü ilə ilk dəfə 2022-ci ilin sonunda kompüter oyunçuları arasında populyarlaşan sosial media platforması “Discord”da yayımlanmasından sonra “4chan”, “Telegram”, “Reddit” və “Twitter”də yayıldığı, lakin 2023-cü ilin aprelində aşkarlandığı iddia edilir.

Sudandakı siyasi böhranın tərəfləri və problemin əsas səbəbləri kifayət qədər mürəkkəb və müxtəlifdir. 2019-cu ildə ölkədə iqtisadi böhran, korrupsiya və sosial ədalətsizlik kimi problemlər artmaqda davam edib. Məhz bu səbəblərdən 2018-ci ilin dekabrında başlayan etirazlar nəticəsində 2019-cu il aprelin 11-də ölkənin uzun müddət dövlət başçısı olmuş Ömər Bəşir devrilib.

Son beş il ərzində əksər amerikalı aparıcı jurnalistlərin və akademiklərin danışdığı “Böyük Güclər Yarışı”nın yeni dövrü başlayıb. Birləşmiş Ştatlarla (və onun müttəfiqləri) Çin və Rusiya arasında getdikcə daha mürəkkəb və narahatedici silahlı qarşıdurma var. 2022-ci ilin fevralında Rusiyanın Ukraynaya qarşı başlatdığı mahribə bizi 1991-ci ildə Soyuq Müharibənin sonunda yaranan gözləntilərimizin aldanma və axmaqlıq olduğu reallığına oyadıb. Demokratik ideyanın universal cəlbediciliyinin kortəbii olaraq xeyirxah Yeni Dünya Nizamının formalaşmasına imkan verməyəcəyi aydın deyil.

Vaşinqton məlumat, kiber və texnologiyanı Yaxın Şərqdəki xarici siyasətinin mərkəzinə inteqrasiya etməlidir. Hazırda Birləşmiş Ştatlar Yaxın Şərqi özünün əsas maraq mərkəzi kimi prioritetləşdirir və bütün dünyada strateji diqqətini əsas yüksələn rəqibi Çinə yönəldir. Çinin aparıcı geostrateji təsir alətlərindən biri Pekinin texnologiya və innovasiya siyasətindən istifadə etməsidir. Pekinin geotexnoloji təsiri demək olar ki, indiyədək görünməyən və ənənəvi hərbi ekspansionizmdən istifadə etmədən Çini qlobal geosiyasətdə əhəmiyyətli oyunçu kimi yerləşdirməyi hədəfləyir. Pekin aktiv 5G diplomatiyası, texnologiya infrastrukturu və təhsili vasitəsilə geotexnoloji təsir yaradır.

Bir müddət əvvəl Peyk Əleyhinə Silahların (PƏS) sınaqdan keçirilməsi tərksilah tərəfdarları olan şəxslər arasında müzakirələrin mərkəzi hissəsində idi. Onlar kosmosun döyüş meydanına çevrilməsi və bəşəriyyət üçün yararsız hala salınmasından narahatlıqlarını ifadə ediblər.

İranın nüvə obyektlərinə “Stuxnet” hücumundan sonra Tehran öz kiber əməliyyatlarını və rəqəmsal müşahidə imkanlarını genişləndirməyə diqqət ayırıb. İran müttəfiqi “Hizbullah”ı inkişaf etmiş kiber proqramın əsas hissəsi kimi görür. İran hökuməti “Hizbullah” əməliyyatçılarına kiber təlim və texnologiya ötürüb və bu yaxınlarda Livanda yerləşən qruplaşmaya öz əks-kəşfiyyat kiber bölməsini qurmaqda kömək edib. Bu, yeni bir inkişafdır: 2018-ci ildə Karnegi Sülh Fondunun hesabatında İran və “Hizbullah” arasında “kiber alətlərin birbaşa paylaşılmasına dair əvvəlcədən çox az dəlil olduğu” qeyd edilirdi. İŞİD-in məhv edilməsindən sonra “Hizbullah” kiberməkanda Yaxın Şərqin ən təkmil və nüfuzlu qeyri-dövlət aktoru oldu.

Amerikanın Yaxın Şərqlə bağlı öhdəlikləri mövzusu Rusiyanın Ukraynaya təcavüzündən və ABŞ-ın regional tərəfdaşlarını Rusiyanın təcavüzünü pisləmək, neft hasilatının mövcud səviyyəsini saxlamaq və s. kimi addımlara çağırmaqdan sonra gündəmə gəldi. Son bir neçə həftə ərzində ABŞ-ın regiona “öhdəliyi” ilə bağlı mübahisə edən və bu münasibətləri yenidən düzəltməyin Vaşinqtonun məsuliyyəti olduğunu iddia edən bir sıra təhlillər dərc olunub.