Süni Zəka (SZ) əsrində Silikon Vadisinin texnologiya nəhəngləri ilə dövlətlər arasında əlaqələr səngimir. Bu vəziyyət SZ dövrünə xas yeni bir anlayış olan texno-siyasəti qarşımıza çıxarır.

Zamanı çox geriyə çəkmədən, sadəcə 2022-ci ilin dekabrından günümzə gətirdiyimizdə Çinin Yaxın Şərqlə bağlı bir diplomatik hücuma başladığı və üstəlik, bunu Qlobal Təhlükəsizlik Təşəbbüsü və “Bir Kəmər, Bir Yol” Təşəbbüsü başda olmaqla müxtəlif xarici siyasət alətləri və ya üzvü olduğu çoxtərəfli təşkilatlar ilə əlaqələndirərək dəstəklədiyi görünür.

Süni Zəkanın (SZ) sonumuz olacağı ilə bağlı narahatlıq getdikcə artır.

Ötən həftə Amerika Birləşmiş Ştatlarında sızdırıldığı ortaya çıxan kəşfiyyat məlumatlarının hazırda həbsdə olan ABŞ Hərbi Hava Qüvvələri Milli Qvardiyasının əməkdaşı Cek Teyşeyra tərəfindən “OG” təxəllüsü ilə ilk dəfə 2022-ci ilin sonunda kompüter oyunçuları arasında populyarlaşan sosial media platforması “Discord”da yayımlanmasından sonra “4chan”, “Telegram”, “Reddit” və “Twitter”də yayıldığı, lakin 2023-cü ilin aprelində aşkarlandığı iddia edilir.

Vaşinqton məlumat, kiber və texnologiyanı Yaxın Şərqdəki xarici siyasətinin mərkəzinə inteqrasiya etməlidir. Hazırda Birləşmiş Ştatlar Yaxın Şərqi özünün əsas maraq mərkəzi kimi prioritetləşdirir və bütün dünyada strateji diqqətini əsas yüksələn rəqibi Çinə yönəldir. Çinin aparıcı geostrateji təsir alətlərindən biri Pekinin texnologiya və innovasiya siyasətindən istifadə etməsidir. Pekinin geotexnoloji təsiri demək olar ki, indiyədək görünməyən və ənənəvi hərbi ekspansionizmdən istifadə etmədən Çini qlobal geosiyasətdə əhəmiyyətli oyunçu kimi yerləşdirməyi hədəfləyir. Pekin aktiv 5G diplomatiyası, texnologiya infrastrukturu və təhsili vasitəsilə geotexnoloji təsir yaradır.

Bu gün tez-tez vurğulanır ki, dövlətlər rəqabətli geosiyasi bloklara bölünür. Lakin bu müşahidə müəyyən izah tələb edir. Bunun baş verdiyini və ya hətta coğrafiyası, funksiyası və ya hər ikisinin kombinasiyası ilə müəyyən edilə bilən blokların digər bloklara ciddi şəkildə qarşı çıxmaq əvəzinə kəsişdiyini söyləmək kifayət deyil. Bunları necə və buna görə də niyə etdiklərini başa düşmək lazımdır.

Son bir neçə ay ərzində İranın Ukraynadakı müharibəsi üçün Rusiyaya Pilotsuz uçuş Aparatları (PUA) göndərdiyinə dair məlumatlar ortaya çıxıb və indi Rusiyanın onları istifadə etdiyinə dair foto sübutlar var. Ukraynalı partlayıcı qurğuların zərərsizləşdirilməsi üzrə mütəxəssis tərəfindən “Twitter”də yerləşdirilən görüntülərdə İran və onun proksiləri tərəfindən Yaxın Şərqdə artıq bir neçə dəfə istifadə edilmiş “Şahed-136” model PUA-nın fraqmentləri əks olunub.

Livan və İsrail həm quru sərhəd xəttində, həm də neft və qazla zəngin 9-cu blok kimi tanınan 860 kvadrat kilometrlik dəniz yatağında uzun illərdir ki, sərhəd mübahisələri yaşayırlar. Livanın cənubunda, İsraillə sərhəddə “Hizbullah”ın nəzarətində olan ərazilərdə “sərhəd pozuntusu” zəminində vaxtaşırı gərginlik və qarşıdurmalar yaşanır.

Amerikanın Yaxın Şərqlə bağlı öhdəlikləri mövzusu Rusiyanın Ukraynaya təcavüzündən və ABŞ-ın regional tərəfdaşlarını Rusiyanın təcavüzünü pisləmək, neft hasilatının mövcud səviyyəsini saxlamaq və s. kimi addımlara çağırmaqdan sonra gündəmə gəldi. Son bir neçə həftə ərzində ABŞ-ın regiona “öhdəliyi” ilə bağlı mübahisə edən və bu münasibətləri yenidən düzəltməyin Vaşinqtonun məsuliyyəti olduğunu iddia edən bir sıra təhlillər dərc olunub.