Rusiya böyük müharibəyə hazırlaşarkən Putin Böyük Pyotru çağırır?

Putin Rusiyanın ilk imperatoru Böyük Pyotrun anadan olmasının 350 illiyini qeyd etmək üçün Moskvada Xalq Təsərrüfatı Nailiyyətləri Sərgisini (VDNKh) ziyarət etdi.

O qeyd edib ki, Rusiya imperatoru I Pyotr 1700-1722-ci il Şimal müharibələrində İsveçdən torpaq qoparmayıb. Onun sözlərinə görə I Pyotr rus torpaqlarını “qaytarıb” və “möhkəmləndirib”. Putin deyib ki, “indi bizim taleyimizə də torpaqları qaytarmaq və möhkəmləndirmək düşüb”.

Putin bəyan edib ki, I Pyotrun qəsb etdiyi torpaqlarda əslər boyu fin-uqor xalqları ilə yanaşı slavyanlar da yaşayıblar. O əlavə edib ki, bu torpaqlar həmişə Rus dövlətinin nəzarətində olub. Putin misal olaraq əsası 1703-cü ildə I Pyotr tərəfindən qoyulmuş Sankt Peterburq şəhərindən danışıb. O deyib ki, əvvəcə Avropanın ölkələri bu əraziləri Rusiya ərazisi kimi tanımırdılar.

“Aydındır ki, geri qayıtmaq və gücləndirmək bizim qismətimizə düşdü. Və əgər biz bu təməl dəyərlərin varlığımızın əsasını təşkil etdiyini əsas götürsək, şübhəsiz ki, məqsədlərimizə nail olacağıq”, - deyə Putin əlavə edib.

Rusiyanın dünyadakı yeri haqqında təsəvvür Putinin siyasətini tez-tez tarixi terminlərlə çərçivələyib. Rusiya prezidenti əvvəllər özünü Rusiya imperiyasının sənaye bazası və yerli institutlarının yaradılmasına diqqət yetirmək üçün xarici qarışıqlıqlardan qaçmağa çalışan mühafizəkar modernizator III Aleksandrla müqayisə edib. Putin XX əsrin əvvəllərində Rusiya imperiyasının daha da parçalanmasını dayandırmaq və geri qaytarmaq üçün bir sıra iddialı sosial, siyasi və iqtisadi islahatlara start verən Rusiyanın “dəmir yumruq”lu baş naziri Pyotr Stolıpin haqqında müsbət fikirlər səsləndirib.

Rusiya İmperiyasının Avropanın böyük dövləti kimi yerini təmin etmək üçün bir sıra müharibələr aparmış Böyük Pyotr hazırda Moskvanın Ukraynadakı müharibəsi üçün ilham mənbəyi kimi bəlkə də daha uyğun seçimdir.

Bununla belə, Putinin şərhində daha dərin tarixi paralellər var. Pyotr hər zaman və hər bir hərbi cəhddə uğur qazanmayıb, lakin o, Rusiyanın əsas strateji məqsədləri kimi müəyyən etdiyi şeyə nail olmaqda inadkardır. O, Rusiyanın dominant kontinental güc kimi taleyi ilə bağlı baxışını qısa müddətdə nəyə nail ola biləcəyini real qiymətləndirməklə yumşaldır, maksimalist müharibə zamanı məqsədlərindən qaçaraq, rəqiblərini tədricən parçalamağa əsaslanan hissə-hissə yanaşma tətbiq edir. Böyük Şimal Müharibəsi Rusiyanın Baltikyanı üzərində mübahisəsiz hökmranlığı ilə nəticələndi və İmperatorluğu böyük güc statusuna yüksəltdi, lakin bu, 21 il davam etdi və rus qoşunları üçün ilkin döyüş meydanında uğursuzluqlar silsiləsi ilə yadda qaldı.

2014-cü ildən bəri Putin Rusiyanın Ukraynaya hücumlarını ilhaq kimi deyil, Rusiyanın qanuni tarixi sərhədlərinin bərpası kimi təqdim edir. Putin uzun müddətdir ki, mahiyyətcə bir xalq kimi gördüyü ruslarla ukraynalılar arasında xüsusi tarixi və mənəvi əlaqədən danışır. Onun münaqişəni tarixi çərçivəyə salması onu göstərir ki, Kreml hazırda işğal etdiyi və gələcəkdə nəzarət edə biləcəyi Ukrayna ərazilərindən heç birini qaytarmaq fikrində deyil. Avropa dövlətlərinin Sankt-Peterburqu rus kimi tanıyıb-tanımaması Pyotr üçün əhəmiyyət kəsb etmədiyi kimi, Qərbin də Xersonu, Melitopolu, Mariupolu və Ukraynada hər hansı bölgəni tanıyıb-tanımamasının Putin üçün heç bir əhəmiyyəti yoxdur.

Onun sözləri Şimal ölkələrində də diqqətlə izlənib.

“Bu gün Putin dedi ki, Böyük Pyotr heç nə götürməyib, geri alır və geri almaq və gücləndirmək bizim də borcumuzdur. O, öz missiyasını belə görür - vaxtilə Rusiyanın iddia etdiyi şeyi geri almaq. Bu, illərlə davam edən müharibənin reseptidir”, - deyə İsveçin keçmiş baş naziri Karl Bildt tvitter hesabında yazıb.

Həqiqətən də, Rusiya prezidentinin mesajının mahiyyəti Ukraynada gedən müharibədən çox-çox kənara çıxır. Bu, bir tərəfdən imperiyanın itirilməsi, digər tərəfdən isə NATO-nun ardıcıl genişlənməsi vasitəsilə Sovetlərin dağılmasından sonra ondan oğurlanan, Putinin beynəlxalq sistemdə Rusiyanın layiqli yeri kimi gördüyü şeyin bərpasından danışır. Hakimiyyətinin 24-cü ilinə yaxınlaşan 69 yaşlı lider üçün Soyuq Müharibədən sonrakı qlobal nizamda Rusiyanın mövqeyinə yenidən baxmaq şəxsi miras və milli tale məsələsinə çevrilib.