Rusiyanın Ukraynaya müdaxiləsi Şimali Qafqazda regional siyasəti dəyişdirir

Qeyd edək ki, rusiyalı ekspert Ukraynadakı müharibəni Ukrayna elitasının guya müxtəlif regionlara eyni idarəetmə modelini tətbiq etmək cəhdləri ilə əlaqələndirir. O əmin edir ki, Rusiya ölkə daxilində eyni səhvi etməyəcək. Moskva illərdir çərkəzlərin azlıq təşkil etdiyi Adıgey Respublikasını rusların çoxluq təşkil etdiyi Krasnodar diyarına birləşdirməyə çalışıb. Lakin Rusiya hökumətinin diqqətini Ukraynada davam edən müharibəyə yönəltdiyi və yeni daxili münaqişələrin alovlanmasından qorxduğu üçün bu cür planları hələlik təxirə sala bilər.

Nikişin əvvəlki məqaləsində Çeçenistan rəhbəri Ramzan Kadırovu Rusiyanın Ukraynaya qarşı müharibəsindəki roluna görə alqışlayır. Müəllif iddia edir ki, Çeçenistan Ukrayna münaqişə zonasına hərbi qüvvələrin əsas təchizatçılarından biri olmaqla yanaşı, könüllülərin döyüş hazırlığı üçün bazadır. Bundan əlavə, o, Kadırovu informasiya müharibəsindəki zahiri istedadlarına görə tərifləyir: “Bu gün Çeçenistan liderinin ictimaiyyətlə əlaqələr komandası Kiyevin sözçüləri qarşısında demək olar ki, bütün peşəkar rus təbliğatçılarından daha yaxşı dayanır”. Nikişinin fikrincə, Rusiyanın Ukraynaya hücumunda Kadırovun rolu bir-biri ilə əlaqəli iki problemin həllinə kömək edib. Birincisi, o, Moskvada və Rusiyanın digər bölgələrində müxtəlif məişət münaqişələrində və cinayətkar fəaliyyətlərdə iştirakı ilə ləkələnmiş Şimali Qafqazın yerli sakinlərinin imicini yaxşılaşdırdı. İkincisi, bu yaxşılaşmış reputasiya rusların respublikaya və digər Şimali Qafqaz qeyri-rus ərazilərinə subsidiya vermək istəməmələrini aradan qaldırmağa kömək etdi. Ancaq özü də bilmədən rusiyalı müşahidəçi “cinayətkar çeçenlər” haqqında köhnə stereotipləri təkrarladı.

Bəzi məlumatlara görə, Ukraynada Rusiyanın çoxlu sayda etnik azlıq nümayəndələri ölür. Bununla belə, Kreml döyüş itkilərini gizlətməkdə israrlı olduğuna görə, əsl itkiləri qiymətləndirmək çətindir. Şimali Qafqazlılar arasında döyüş meydanında ölənlərin nisbəti tam dəqiq məlum olmasa da, aydın olan odur ki, Rusiyanın bu regionu müharibəyə ən az dəstək verən bölgə kimi görünür. “Russian Field” sosioloji sorğusunun 2-5 may tarixlərində keçirdiyi sorğuya əsasən, Şimali Qafqaz Federal Dairəsində respondentlərin yalnız 41 faizi Rusiyanın Ukraynadakı “xüsusi hərbi əməliyyatını” davam etdirməsini dəstəklədiyini, 31 faizi isə onun sona çatmasını arzuladığını bildirib, qalanları (28 faiz) cavab verməkdən imtina edib. Müqayisə üçün qeyd edək ki, Mərkəzi Rusiyada sorğuda iştirak edənlərin 61 faizi müharibənin davam etdirilməsini dəstəkləyib.

Rusiyanın Ukraynaya hazırkı hücumunun başlandığı 24 fevraldan sonra Şimali Osetiyada ən azı 3 etnik osetin qadın “rus ordusunu gözdən saldığına görə” cərimələnib. Məlumata görə, Şimali Qafqaz hərbçilərinin xeyli hissəsi də döyüşməkdən imtina edib. Rusiya Ukraynaya rəsmən müharibə elan etmədiyi üçün qoşunlar ciddi hüquqi ittihamlarla üzləşə bilməz və adətən müqaviləni pozduqları halda qovulurlar. Məsələn, Milli Qvardiyanın 30 keçmiş üzvü (Rosqvardiya), Şimali Osetiyadan olanlar Ukraynada döyüşməkdən imtina etdikdən sonra öz dəstəsini (3724 saylı) və Milli Qvardiya Qoşunlarının Şimali Qafqaz Dairəsinin komandiri Yevgeni Zubarevi məhkəməyə verirlər. Üstəlik, Kabardin-Balkardakı 115 Rusiya Milli Qvardiyasının əməkdaşı Ukraynadan geri çəkildikdən sonra onları işdən çıxardıqları üçün qurumu məhkəməyə verir.

Rusiyanın Ukraynaya qarşı müharibəsində döyüşməkdən imtina edənlərin real sayları media orqanlarının istinad etdiyi rəqəmlərdən xeyli çoxdur. Müqayisə üçün qeyd edək ki, 2014-cü ildən bəri Şimali Qafqazda üsyançılarla yaşanan toqquşmalarda təxminən 143 hərbçi həlak olub, 2022-ci ildə Rusiyanın yenidən işğalının ilk üç ayı ərzində Şimali Qafqaz Federal Dairəsindən ən azı 224 hərbçi döyüş zamanı həlak olub. Hətta bu əhəmiyyətli rəqəm, ehtimal ki, həqiqi itki rəqəmlərini xeyli aşağı salır. Bəzi hesablamalara görə, məsələn, təkcə Çeçenistan Ukraynada döyüşən 120 hərbçisini itirib.

Şimali Qafqaz onilliklər ərzində üsyançılarla toqquşma baxımından ən sakit dövrü yaşayıb. 2022-ci ilin ilk dörd yarım ayı ərzində bölgədə üsyançılarla bağlı heç bir zorakılıq hadisəsi baş verməyib. Bu, regionda ən uzun zorakılıqsız dövr idi. Mayın 18-də Dağıstanın Mahaçqala şəhərində polis iki şübhəli üsyançını öldürdükdən sonra bu qeyri-zorakı dövr nəhayət dayandı. Şimali Qafqazda üsyançı zorakılıqların səngiməsi bunun ilk növbədə üsyançılar tərəfindən deyil, polis tərəfindən idarə olunduğunu göstərir. Rusiya dövlət qurumlarının diqqəti Ukraynadakı müharibəyə yönəldiyi üçün onların vətənlərində üsyançı “şübhəlilərin” öldürülməsi ilə məşğul olmaq imkanları daha azdır. Öz növbəsində, sonuncular, görünür, Ukraynadakı müharibədən hücumları artırmaq üçün istifadə etməkdənsə, susmağa üstünlük verirlər. Çünki əvvəlki illərdə üsyan ciddi uğursuzluqlarla üzləşdi.

Rusiyanın Ukraynaya qarşı təcavüzü Şimali Qafqazda gözlənilməz dəyişikliklərə səbəb oldu. Bəzi rusiyalı şərhçilərin nikbinliyinə baxmayaraq, region Kremlin xarici işğalçı müharibəsini o qədər də dəstəkləmir. Və bu silahlı münaqişə nə qədər uzun müddət davam edərsə, Rusiyanın ən narahat regionuna bir o qədər transformativ təsir göstərə bilər.