Gürcüstan-Ukrayna münasibətləri soyumur – Dövlət, yoxsa qlobal maraqlar daha üstündür?

Ukrayna prezidenti Zelenski Tbilisidə Rusiyanın yenidən hərbi əməliyyatlara başlamasından qısa müddət sonra kortəbii şəkildə Ukraynaya dəstək məqsədilə keçirilən geniş miqyaslı mitinqə cavab olaraq belə dedi: “Həqiqətən, vətəndaşların hökumət deyil, hökumətdən daha yaxşı olduğu vaxtlar olur”. Zelenskinin bəyanatından sonra Ukraynanın bir sıra yüksək vəzifəli rəsmiləri və kəşfiyyat orqanları Gürcüstan hakimiyyətini Qərbin anti-Rusiya sanksiyalarından yayınmaqda və Gürcüstanı öz ərazisində Rusiyaya qarşı “ikinci cəbhə” açmaq istəmədiyinə görə Ukraynaya dəstək verməməkdə ittiham etdi. Prezident Zelenskiyə yaxın olan iki nəfərin, David Araxamia (hakim Xalqın Xidmətçisi Partiyasının parlament fraksiyasının lideri) və Mixailo Podolyakın fikrincə, Gürcüstan hökumətinin, hakim partiyanın qurucusu və milyarder Bidzina İvanişvilinin Rusiyaya qarşı sanksiyalar tətbiq etməkdən imtina etməsi biznes əlaqələri ilə bağlıdır. Nəticədə Araxamia Avropa İttifaqı və ABŞ liderlərini İvanişviliyə və onun Qərbdəki aktivlərinə sanksiya tətbiq etməyə çağırıb. Ukraynalı deputat həmçinin aprelin ortalarında Gürcüstanın çoxpartiyalı parlament nümayəndə heyətinin Ukraynaya səfərini siyasi teatr adlandırıb.

Ukrayna Prezident Aparatının rəhbərinin müşaviri Oleksiy Arestoviç isə fərqli yanaşaraq bildirib ki, “Gürcüstanın Abxaziya və Cənubi Osetiyanı geri almaq üçün tarixi imkanı var”. O iddia edib ki, hazırkı Gürcüstan hökuməti belə bir “ikinci cəbhə” açmağa cəsarət etməyəcək, bu, keçmiş prezident Mixail Saakaşvili və onun Vahid Milli Hərəkat (VHM) partiyası Tbilisidə hakimiyyətdə olsaydı, mümkün olardı. Ukrayna rəsmilərindən gələn bu cür ritorika ilə Gürcüstanın müxalifət partiyaları və vətəndaş sektorunun bəyanatları arasında heyrətamiz oxşarlıq görmək olar: hər ikisi hökumətdən Rusiyaya və Ukraynadakı hadisələrə qarşı daha aydın mövqe tələb edir.

Üstəlik, “Gürcü Arzusu” daxili müxalifət fraksiyalarını iblisləşdirməyə, onları Gürcüstanı Rusiya ilə dağıdıcı hərbi əməliyyatlara cəlb etməyə hazır olan “müharibə tərəfi” adlandırmağa çalışır. Bu cür ritorikanın nəticəsi olaraq artan müharibə qorxusu əhalinin əksəriyyətinin əhval-ruhiyyəsini “Gürcü Arzusu”nun ölkə daxilində geniş şəkildə praqmatik kimi qiymətləndirilən siyasətinin lehinə çevirdi. Qeyd edək ki, Aretoviçin Abxaziyanın zorla reinteqrasiyasını təklif edən bəyanatı qondarma “Abxaziyanın ictimai və siyasi dairələri”ndə kəskin tənqidlərə səbəb olub, lakin Gürcüstan hökumətinin münaqişəni gərginləşdirməkdən imtina etməsini təqdir edib. Buna baxmayaraq, bəzi gürcü siyasətçiləri və ekspertləri separatçı bölgələri geri almaq üçün tezliklə bağlanan “imkanlar pəncərəsi”ndən şikayətlənirlər.

Sosial media müzakirələrində və ictimai rəy sorğularında gürcülər arasında Ukrayna ilə bağlı fikir ayrılıqlarının artdığını müşahidə etmək olar. Milli Demokratiya İnstitutunun (NDI) fevral-mart aylarında keçirdiyi son sorğuya əsasən, respondentlərin 39 faizi Gürcüstanın Rusiya ilə iqtisadi əlaqələrini məhdudlaşdırmalı, 27 faizi isə Rusiya ilə mövcud iqtisadi əlaqələrin qorunub saxlanmalı olduğunu düşünür. Başqa bir sorğu xətti göstərdi ki, respondentlərin 49 faizi hökumətin Rusiyaya qarşı sanksiyalar tətbiq etməkdən imtina etməsini bəyənir, 37 faizi isə buna qarşıdır, 15 faizi isə qərarsızdır. 80 faiz Ukraynadakı müharibə səbəbindən iqtisadi tənəzzül və ya sıxıntı gözləyir.

Fevral-mart NDI araşdırması həmçinin göstərdi ki, gürcülərin 98 faizi Ukrayna xalqına üstünlük verir və 87 faiz Ukrayna hökumətinə qarşı müsbət hisslər bəsləyir. Lakin bir çox sadə gürcüləri qıcıqlandıran Kiyev rəsmilərinin son şifahi hücumları bu rəqəmləri müəyyən qədər dəyişmiş ola bilər. Təxminən eyni vaxtda Beynəlxalq Respublikaçılar İnstitutu (IRI) tərəfindən keçirilmiş analoji sorğu göstərib ki, respondentlərin 53 faizi hökumətin Ukraynaya dəstək reaksiyasını tam və ya bir qədər yetərli hesab edir, 44 faizi bunu tamamilə və ya bir qədər qeyri-kafi hesab edir, 4 faizi isə qərarsızdır.

Gürcü ekspertlər də Kiyevdən gələn bəyanatlara necə reaksiya verəcəyi ilə bağlı fikir ayrılığına düşüblər. Bəziləri Ukraynadan çıxan narahat ritorikanı daha yaxşı başa düşməyə çağırırlar, çünki bu ölkə müharibədədir. Eyni zamanda, onlar “Gürcü Arzusu”nu Rusiya ilə müharibə qorxusunu inkişaf etdirdiyinə və hakimiyyəti saxlamaq üçün müxalifəti şeytanlaşdırdığına görə tənqid ediblər. Bu şərhçilər qrupu həmçinin Gürcüstan hakimiyyətini anti-Rusiya sanksiyalarına və Ukraynadakı müharibəyə həddən artıq ehtiyatlı və qeyri-müəyyən münasibətinə, o cümlədən Rusiya vətəndaşları üçün viza rejimini tətbiq etmək istəmədiklərinə görə qınayıb. Daha geniş desək, bu ekspertlərin müzakirələri Gürcüstanın Ukraynanın müdafiəsində Qərb ictimaiyyətinin yanında olub-olmaması ilə bağlıdır. Parçalanmanın digər tərəfində olan mütəxəssislər etiraf edirlər ki, Ukraynanın Cənubi Qafqazda Rusiyaya qarşı “ikinci cəbhə” açmaq tələbləri Rusiyanın məğlubiyyətini sürətləndirməyə yönəlmiş daha böyük sxemin bir hissəsi ola bilər. Lakin onlar “Gürcü Arzusu”nu ictimaiyyətlə daha açıq əlaqə saxlamağa və hökumətin Ukrayna ilə bağlı təmkinli qərarlarını daha yaxşı izah etməyə çağırırlar.

Ukrayna rəsmilərinin getdikcə daha çox gürcü müxalifətinin siyasi gündəliyi ilə üst-üstə düşən tənqidlərinin davam etməsi Kiyevin Gürcüstanda “rejim dəyişikliyinə” yardım etmək istədiyi barədə ictimai rəyi formalaşdıra bilər. Bu arada, Rusiyaya qarşı sanksiyalardan israrla danışıq yalnız Qərb tərəfdaşları arasında anlaşılmazlığı artırır. ABŞ-ın Gürcüstandakı səfiri Kelli Deqnan xüsusi olaraq xəbərdarlıq edib ki, Ukrayna hakimiyyətinin Gürcüstana ünvanladığı ittihamlar “rəsmi kanallar” vasitəsilə davam etdirilməlidir. Qərb tərəfdaşlarının fəal iştirakı Gürcüstan-Ukrayna münasibətlərindəki eniş spiralını qırmaq üçün həlledici əhəmiyyət kəsb edə bilər. Tərəflərdən heç biri tamamilə günahsız olmasa da, ikitərəfli münasibətlərə vurduğu zərərin hər ikisi üçün dağıdıcı olduğu aydındır.