Bu dəfə Putini Tacikistan prezidenti belə müşayiət etmədi – Onun deyəcək sözü tükənib

Kreml lideri, şübhəsiz ki, tamamilə fərqli vəziyyət planlaşdırırdı, ehtimal ki, mayın 9-da Moskvada Ukraynaya qarşı başladılan “xüsusi hərbi əməliyyat”ın möhtəşəm uğuru nümayiş olunacaqdı. Müharibənin başlamasından 70 gündən çox vaxt keçsə də, Rusiyanın Donetsk vilayətinin bütün ərazisini belə fəth edə bilməməsi, işğalın plan üzrə getmədiyini göstərir.

Moskvada meydanda hərəkət edən tanklar Ukraynada məhv edilənlərdən geriyə qalanlardır, təbii ki, məğlubiyyətin qalıqları Rusiya televiziyasında heç vaxt göstərilmir. Təbliğat bəzi utancverici uğursuzluqları gizlədə bilər. Məsələn, “Moskva” kreyserinin göyərtəsində baş verən yanğın nəticəsində batıb və dövlət tərəfindən dəstəklənən media iddia edir ki, Ukraynanın Xarkov ətrafında əks-hücumları baş tutmur. Bununla belə, təbliğat bütün parçadan İzyumdan Slovyanska irəliləyiş yarada bilməz. Rusiya Baş Qərargahının rəisi Valeri Gerasimovun Ukraynada artilleriya atəşi ilə yaraalanmamışdan əvvəl bu sektorda hücumu şəxsən idarə etməyə çalışdığı bildirilir. Moskvanın rəsmiləri Xerson vilayətinə qısa səfərlər edə və Rusiyanın “bura həmişəlik gəldiyini” elan edə bilər. Lakin bu cür öyünmə Odessaya doğru irəliləmənin uğursuzluğunu gizlədə bilməz, bu da Dnepr çayının qərb tərəfindəki rus qoşunlarının tükənmiş qruplaşmasını Ukraynanın əks-hücumlarına qarşı həssas vəziyyətə salır.

Bölgədəki rus komandirlərinin möhkəmlənmiş mövqelərə hücumu bir yana qalsın, Ukrayna atəşi altında güclə dayana bilən, döyülən və ruhdan düşmüş batalyonlarının kortəbii məğlubiyyətinin qarşısını almaq üçün gücləndiricilərə ehtiyac var. Lakin Putin Qızıl Meydandakı paradda iştirak edən qoşunlara İosif Stalinin 1941-ci ilin noyabrında məşhur şəkildə səsləndirdiyi kimi döyüşə davam etməyi əmr etmədi. Bu təmkin simvolik bir jest ola bilərdi, lakin həddən artıq genişlənmiş və az təchiz olunmuş Rusiya qüvvələrini tam döyüş gücünə çatdırmağın yeganə yolu qismən və ya tam səfərbərlik, müharibəni əsl adı ilə çağırmaq (yəni “xüsusi əməliyyat” bəhanəsi ilə) və onu icra etməkdir. Belə bir addımı Ukrayna da daxil olmaqla bir çox ekspert gözləyirdi, lakin strateji nöqteyi-nəzərdən bu, çox gec olardı.

İqtisadi nöqteyi-nəzərdən tam səfərbərlik əmrinin həyata keçirilməsi də son dərəcə çətin olardı. Birincisi, maliyyə axınlarını idarə etmək və büdcələri manipulyasiya etmək sahəsində zəngin təcrübəyə baxmayaraq, hökumətdə heç kim müharibə dövründə iqtisadiyyatı necə idarə edəcəyini bilmir. Bundan əlavə, Putinin oliqarxları çox güman ki, sanksiyaların onların maliyyə və həyat tərzlərinə necə təsir etdiyindən narazıdırlar və Moskvanın müharibə ehtiyaclarına xidmət etmək üçün biznes imperiyalarını səfərbər etmək istəmirlər.

Daha geniş desək, Kremlin “adi iş” rejimindən “qapıdakı düşmən” həyəcan siqnalına qəfil keçidə cəmiyyətin necə reaksiya verəcəyini proqnozlaşdırmaq imkanı yoxdu; və buna görə də hakimiyyət adətən ümumi səfərbərlik elan etmək niyyətini qabaqlayıcı təkzib etməklə məşğuldur. Repressiyaların gücləndiyi şəraitdə ictimai münasibətlə bağlı etibarlı məlumatlar daha da qıt olub və rəy sorğuları hakimiyyətin görmək istədiyi mənzərəni təqdim etməyə meyllidir. Ukraynada “xüsusi hərbi əməliyyata” dəstək şübhəlidir və baş verən fəlakətdən xəbərsiz olmaq və ya böhranın öz-özünə həll olunacağını iddia etmək kimi geniş yayılmış istəklərlə qarışıqdır. Böyük vətənpərvərlik təbliğatı ilə zənginləşdirilmiş 9 May şənlikləri milli birliyi gücləndirməli idi, lakin yeni qələbənin açıq-aşkar inkar edildiyi bir şəraitdə köhnə qələbə üzərində qaçılmaz düşüncələr əks effekt verə bilər.

Putin sovet keçmişinə istinad edərək yaşlı nəsillə daha asan ünsiyyət qura bilir, ancaq bu hekayələrlə gənc nəslin müharibə cəhənnəminə getmələrinə təsir edə bilmir. Rusiya lideri cilalanmış və saxtalaşdırılmış tarixi rəvayətlərə çox etibar edir, lakin o, köhnə mifləri ona tamamilə yad olan mədəni mühitdə yaşayan gənclərin təxəyyülünü ələ keçirmək üçün o qədər də ağıllı şəkildə təkrar edə bilmir.

Putin ABŞ prezidenti Co Baydenin tarixdən sui-istifadə etməsinə də göz yummaq məcburiyyətində qalır. Bayden mayın 9-da Ukrayna üçün lend-liz qanunu imzaladı, bu, ABŞ-ın İkinci Dünya Müharibəsinin ən qaranlıq illərində Sovet İttifaqına verdiyi kütləvi yardımı xatırladır. Qərbin Ukraynaya yardımının genişləndirilməsi Putin üçün sadəcə olaraq qıcıqlandırıcı deyil, həm də müharibənin gedişatını dəyişə biləcək qüvvədir. Bu arada, Rusiya prezidenti başa düşə bilmir ki, onun davamlı nüvə təhdidləri riskdən çəkinən və dialoqa meylli avropalıları niyə fikrindən daşındıra bilmir.

Qırmızı Meydandakı parad həmişəkindən daha kiçik və daha az ekspozisiya xarakteri daşıyırdı, lakin yüksək səviyyəli duruş və saxtakarlığı qoruya bildi. Putin əvvəllər iddia və manipulyasiyada üstün idi, lakin bu dəfə o, əsl müharibəyə başlayıb və görünür, onu necə idarə edəcəyi barədə heç bir fikri yoxdur. Liderliyin bu uğursuzluğu Ukrayna prezidenti Zelenskinin nümayiş etdirdiyi görkəmli dövlət xadimi və mənəvi bütövlüyü ilə müqayisədə xüsusilə diqqəti çəkir. Putin müharibəni qızışdırmaq üçün “Biz təkrar edə bilərik” şüarından istifadə edir. Halbuki Zelenski daha güclü və daha nəcib sözlər tapıb: “Bir daha heç vaxt”. Həqiqətən də təntənəli Qələbə Günü bu il yeni məna kəsb edib.