Müharibə Ukraynadan Rusiyaya keçid edir?

İndiyədək hərbi çağırış müqavimətinin ən dramatik forması Rusiyada hərbi çağırışların həyata keçirilməsinə cavabdeh olan 5-ə qədər hərbi komissarlığa şiddətli hücumlar şəklində olub. Bu hücumların sonuncusu Mordoviya Orta Volqa Respublikasında baş verdi və oradakı məmurlar bu bölgədə hərbi çağırışı dayandırmağa məcbur oldu. Bunun başqa yerdə baş verib-vermədiyi məlum deyil, amma dəqiq olan odur ki, Ukraynadakı döyüşlər indi Rusiyaya köçür. Tez-tez paytaxtlardan uzaqda olan bəzi Rusiya vətəndaşları Putinin siyasətinə qəzəblərini fərqli yollarla ifadə edirlər.

Kremlin nəzarətində olan media orqanlarının bu problemlərə diqqət yetirməməsi heç kimi təəccübləndirmir. Doğrudan da, hakimiyyət Ukraynada nə qədər rus əsgərinin öldüyünü gizlətmək üçün getdikcə daha çox addımlar atır. Lakin medianın Rusiya Federasiyasının digər bölgələrindən qüvvələrin köçürülməsi, Suriyadan və hətta Azərbaycanın Qarabağ bölgəsindəki sülhməramlı qoşunlardan istifadə edilməsi və sadə rusların sosial şəbəkələrdə şikayətləri barədə xəbərlər yaydığını nəzərə alsaq, bunu effektiv etmək çətindir. Həmin media xəbərləri öz növbəsində, təbii ki, bu cür problemlərin həllində maraqlı olan ukraynalı ekspertlər tərəfindən toplanır və təhlil edilir. Buna baxmayaraq, onların rus mənbələrinə diqqətlə istinad etmələri Rusiya daxilində baş verənlərlə bağlı xəbərlərə mötəbərlik verir.

Kiyev Milli Strateji Tədqiqatlar İnstitutunun təhlükəsizlik üzrə analitiki Aleksey İzak deyib ki, “ruslar qələbə üçün səfərbər ediliblər”, ancaq “həqiqətən ölmək lazım olanda” onlar geri çəkilirlər. Kremlin ümumi səfərbərlikdən yayınma qərarının əsas səbəbi Rusiya rəhbərliyinin beynindəki 1917-ci il xatirəsidir. Onlar bilirlər ki, əvvəlcə ruslar müharibəyə həvəslə yanaşsalar da, sonra aldıqları silahı öz liderlərinə çevirdilər və xalqın iradəsinə zidd olaraq müharibəni dəstəkləyən iki hökuməti devirdilər. Putin və onun ətrafı ordunun sayını kəskin şəkildə artırmaqla və ya hətta rəsmən müharibə elan etməklə bu riski götürmək istəmir.

Amma itkilər artarsa və həm hərbi çağırışa, həm də Ukraynadakı xidmətə qarşı müqavimət artarsa, Moskvanın dəyişiklik etməkdən başqa çarəsi qalmayacaq. Hələ ki, ehtiyatda olan qüvvələri çağıraraq “gizli səfərbərlik” həyata keçirməyə çalışır. Ancaq bu, yalnız problemin nə qədər ciddiləşdiyinə diqqəti cəlb edir. Kreml ümumi səfərbərliyə başlamağa məcbur olarsa, o, “birtəhər onu əhaliyə sırımalı olacaq”. Rusiya hökuməti Bryansk və Belqorodda baş vermiş partlayış və yanğınlardan sui-istifadə etməyə hazırlaşır, Moskva ümumi səfərbərliyə haqq qazandırmaq üçün bundan istifadə edə bilər və istifadə edəcək. Lakin bu da Kreml üçün işləri asanlaşdırmayacaq: hökumət öz qələbələri haqqında o qədər uzun bəhs edib ki, artıq bir çox ruslar tam səfərbərliyə məğlubiyyətin etirafı kimi baxacaqlar.

Ukraynadakı müharibə qeyri-rus respublikalarına və Moskvadan uzaqda, daha kiçik, əsasən etnik-rusların yaşadığı bölgələrə şəhərlərdən daha çox zərbə vurdu, çünki bu yerlərdən çoxlu əsgər gəlir. Belə ki, orada dəfn üçün qayıdan cəsədlərin sayı xüsusilə çoxdur. Döyüş zamanı baş verən ölümlərin sayına görə Şimali Qafqazda Dağıstan liderdir, 125 nəfər, Rusiyanın Uzaq Şərqindəki Buryatiya 85 ilə ikincidir. Habelə vəziyyəti izləyənlər bu rəqəmlərin hər gün artdığını deyirlər.

İstər bu ərazilərdə, istərsə də başqa yerlərdə qadınlar, analar, çağırışçıların arvadları və uşaqları, həmçinin onların dostları müharibə əleyhinə etiraz aksiyalarının təşkilində liderlik ediblər. Həqiqətən də, Feminist Müharibə Əleyhinə Müqavimət kimi tanınan təşkilatın (FAS abbreviaturası ilə tanınır) internet platformalarına Rusiyanın hər hansı digər anti-müharibə qruplarından daha çox abunəçi daxildir. Təəccüblü deyil ki, bu respublikalardakı qadınlar Ukraynada öz milliyyətindən olan kişilərin ölməsindən ən çox narahat olan və qorxan qrupdur, buna görə də orada xidmət etmək istəməyənləri ən çox bu qrup dəstəkləyir. Bəziləri açıq şəkildə Rusiyanı təcavüzkar adlandırır və hətta baş verənlərin “ikinci Çeçenistan” olduğunu deyirlər. Bu cür fikirlər həmin bölgələrdəki kişilərin münasibətini həm əks etdirir, həm də formalaşdırmağa kömək edir. İndi onların dediklərinə görə, Moskva bu yaz layihəsini həyata keçirməkdə əvvəlkindən daha çox çətinlik çəkəcək.

Rusiya layihəsinə etiraz edənlərin şikayətləri indi qlobal forumlarda, o cümlədən Birləşmiş Millətlər Təşkilatında təkrarlanır, onların narahatlıqlarına və eitrazına daha çox diqqət yetiriləcək və Putinin müharibəsinə qarşı çıxmaqda özlərini daha güclü hiss edəcəklər. Bir neçə gün əvvəl Kiyevdə məcburi mühacirətdə olan Erzyanlardan olan (Mordvalara aid etnik qrup) Syres Bolyaen Ukrayna nümayəndə heyətinin üzvü kimi BMT-nin müharibə ilə bağlı müzakirəsində iştirak edib. O, Moskvanın etnik kimliklərdən “top yemi” kimi istifadə etməsini pisləyib. Əgər onun sözləri Rusiyada yayılsa, çox güman ki, yerli əhalinin daha çoxu layihəni dəstəkləyən və ya cəbhə bölgəsinə öz övladlarını göndərən zaman iki dəfə düşünəcək.