Bu gün Ukraynada Stalinin vəsiyyətlərini kim və necə həyata keçirir?

Rusiya Müdafiə Nazirliyi rəqib sıralarında qorxunc əhval-ruhiyyə yaradır və iddia edir ki, Luqansk vilayətində Ukrayna “maneə dəstələri” geri çəkilmələri dayandırmaq üçün “Ukrayna Silahlı Qüvvələrinin 4 zabitini öldürüb” və “Kiyev millətçi rejimi” “silahlarını yerə qoymaq istəyən ukraynalı hərbçilər və xarici muzdlular arasından hər kəsi gülləbaran etmək” əmri verib.

Bu iddiaların heç biri indiki mərhələdə obyektiv empirik araşdırmaya məruz qala bilməsə də, “kadırovçu”ların - Çeçenistan Respublikasının rəhbəri Ramzan Kadırova sadiq olan elit qüvvələrin açıq-aşkar iştirakı ilə bağlı iddialar, şübhəsiz ki, onların profilinə, təcrübəsinə və əvvəlki fəaliyyətinə uyğun gəlir. Çeçenistan rejimi “hüquq-mühafizə qüvvələrinin üzvləri tərəfindən işgəncə və pis rəftar, yoxa çıxma, əsassız həbslər, məhkəmədənkənar qətllər və gizli həbslər də daxil olmaqla sistemli ciddi insan hüquqları pozuntularında” ittiham olunur. Müxtəlif insan haqları qurumları tərəfindən sənədləşdirilmiş vəhşiliklərin qurbanları əsasən çeçen mülki şəxslərdir, lakin bəzi dəlillər Kadırovun qüvvələrinin rusiyalı silahdaşlarına atəş açmaqdan çəkinmədiyini göstərir. Bundan əvvəl ən azı bir dəfə belə bir insident qeydə alınmışdı, lakin Rusiya administrasiyası daxilində anti-Kadırov və/və ya anti-çeçen elementlərdən gələcək zərbənin qarşısını almaq üçün məlumatlı mənbələr susduruldu.

“Kadırovçu”ların “maneə dəstələri” kimi çıxış etməsi iddiasının inandırıcı görünməsinin başqa bir tutarlı səbəbi Çeçenistanın müharibə dövrünün başqa bir təcrübəsini - cəzalı hərbi birləşmələri canlandırmaq istiqamətində addım atmasıdır. Keçən ay Kadırov “təcrübəli döyüşçülərindən” biri olan Aptı Alaudinovun “Ukraynanın denazifikasiyası və demilitarizasiyası üzrə xüsusi əməliyyatda iştirak etmək üçün Çeçenistan Respublikasından min könüllüyə rəhbərlik edəcəyini” açıqlamışdı. Alaudinov cəmi bir il əvvəl respublika daxili işlər nazirinin müavini vəzifəsindən uzaqlaşdırılıb. Kadırovun uzun müddət sədaqətsizlikdə şübhəli bildiyi, yaxşı əlaqələri olan və hakimiyyətə can atan məmur Temirbayevi 2019-cu ilin payızında tutduğu vəzifəsindən uzaqlaşdırdı və o, 18 ay sonra Çeçenistanın cənubundakı dərədə ölü tapıldı. Onun Prezident Vladimir Putin kimi, Çeçenistan lideri tərəfindən də səsləndirilən “dostlarını yaxın, düşmənlərini isə daha yaxın tut” prinsipinə qoşulduğu məlum deyil, o, polis general-mayoru Alaudinovun şəxsi təhlükəsizlik üzrə müşaviri təyin etmişdi. 2022-ci il fevralın 24-də Rusiya Ukraynanı yenidən işğal edəndə Kadırov Alaudinovun sədaqətini sübut etmək üçün onu münaqişə zonasına göndərməyi məqsədəuyğun hesab etmişdi. İndi rüsvay olmuş keçmiş polis məmuru əsir götürülmüş Ukrayna əsgərləri və “azad edilmiş” kəndlərlə öyünür, habelə cəbhə xəttindən gündəlik məlumatlarla rəisini “yemləyir”.

Qırmızı Ordunun həm “maneə dəstələri”, həm də cəza qoşunları (rus dilində “ştrafbatlar” və ya “ştrafniki”) ortaya çıxmalarını İosif Stalinin 1942-ci ildə qorxaqlıq və ya qeyri-sabitlik səbəbindən nizam-intizamı pozan əsgər və komandirləri cəzalandırmaq üçün xüsusi hissələrin yaradılması haqqında fərman verən 227 saylı əmrinə borcludur. Keçmiş cinayətkarlara, fərarilərə və ya keçmiş hərbi qulluqçulara eyni şəkildə “Vətənə qarşı törətdikləri cinayətləri qanla əvəz etmək” şansı verildi. Bununla belə, Kadırovun “ştrafniki” xidməti vəzifəsini yerinə yetirərkən qaçan yaramazlar və ya əsgərlər deyil, potensial olaraq təhlükəsizlik riski yarada biləcək şəxslərdir.

Bu yaxınlarda Ukraynaya göndərilənlər arasında, məsələn, gənc yaşında çeçen müharibələrində iştirak edən və 2002-ci ildə partlayışda iştirak etdiyi iddiasıyla 24 il müddətinə azadlıqdan məhrum edilmiş Rüstəm (Ruslan) Çaxkiyev var. Çaxkiyevin nə vaxt azadlığa buraxıldığı və törədilən cinayətin ağırlığına baxmayaraq, onun nə üçün bütün həbs müddətini çəkmədiyi bəlli deyil. Amma keçmiş üsyançının Rusiya müharibəsinə göndərilməsi tendensiyanın başlanğıcını açıqlaya bilər.

Hər hansı hərbi təlim və ya təcrübəyə malik olmasına dair heç bir qeyd olmasa da, 100 nəfərlik nizamsız birliyə komandanlıq etmək üçün Ukraynaya göndərilmiş Ramzan Xalitovun vəziyyətini daha aşkar izah etmək olar. Keçən ilin sentyabrında Xalitov bacıları və 75 yaşlı atası ilə birlikdə Çeçenistan polisi tərəfindən saxlanılıb və bu, Qroznının Ramzanın kiçik qardaşı, mühacirətdə yaşayan anti-Kadırov bloqçusu və fəal Həsən Xalitova təzyiq göstərmək cəhdinə bənzəyir. Həsən Xalitov uzun müddətdir ki, Çeçenistan hakimiyyətinin sui-istifadələrini, mütəşəkkil cinayətkarlıqla əlaqələri və xaricdə məqsədyönlü sui-qəsdlərdə əli olduğunu açıq şəkildə tənqid edərək, onların gözündə tikan olub. Hakimiyyət dəfələrlə blogeri susdurmağa çalışsa da, heç bir təsir göstərə bilməyib. Xalitovlar hətta ailə qan davasının hədəfinə çevrildilər. Ramzan Xalitov dəfələrlə qardaşını açıq şəkildə qınamalı olub. Onun türk və avropalı çeçenlərə (heç vaxt qardaşının adını çəkmir) Ukraynada görüşmək üçün çağırış etdiyi ən son videosunu Kadırovun əsas təbliğatçısı Çingiz Əhmədov yayımlayıb.

Çeçenistan rəhbərliyinin anti-Ukrayna bayrağını qucaqlaması açıq-aşkar qeyri-səmimidir və Kadırovu Rusiyanın ən böyük vətənpərvəri kimi yüksəltmək və eyni zamanda Çeçenistanı arzuolunmaz elementlərdən təmizləmək üçün fürsətdən başqa bir şey deyil. Sonuncu fakt Kadırovun “könüllü” batalyonların yaradılmasına necə seçici yanaşması ilə nümayiş etdirilir. Daha da önəmlisi odur ki, Çeçenistanda ilk dəfə sınaqdan keçirilmiş təcrübələr tez-tez Rusiyanın başqa yerlərində tətbiq olunur. Ukraynadakı münaqişə uzanarsa, Rusiya Müdafiə Nazirliyi bununla hərbi səfərbərlik problemlərini həll etməyə çalışa bilər.