Rusiyanın hücumu xarici siyasət realizmi üçün nə deməkdir? – STRATEJİ BAXIŞ

Rusiyanın hücuma başlamasından əvvəl sanksiyalar və embarqo təhdidləri onun ambisiyasının qarşısını almaq üçün təsirli ola bilərdi. Rusiyadan Almaniyaya uzanan “Şimal axını-2” boru kəməri ilə bağlı qadağalar da daxil olmaqla, bir çox sanksiyalar tətbiq edilib. Hücum olmadıqda, bir çox diplomatlar sanksiyaları və ya embarqonu heç bir tələb irəli sürmədən girovu öldürməyə bənzər təxribat hesab edirdilər.

Böyük ehtimalla, Moskvada Almaniyanın “Şimal axını-2” boru kəmərini dayandırmaq təhlükəsi nəzərə alınmayıb və Putin almanların blef etdiyinə inanıb. Almanlar deyə bilər ki, Rusiyanın enerjidən silah kimi istifadəsinə icazə verməmək ABŞ-la bağlanmış müqavilədə yazılıb.

Ancaq həqiqəti söyləmək lazımdır: almanlar “Şimal axını-2”ni ləğv etməkdə ciddi olduqlarını ictimaiyyətə açıq şəkildə bildirmədilər. Keçmiş Almaniya kansleri Gerard Şröder “Nord Stream AG” və Rusiyanın enerji şirkəti “Rosneft”in idarə heyətində təmsil olunarkən Rusiyaya mesaj göndərildi ki, Almaniya hökumətinin “Şimal axını-2”yə təhdidləri “göz qırpma” və “başını yelləmək”dir.

Bütün bunlar indi körpünün altındakı su kimidir.

Biz Putinin başqa bir suveren xalqa hücum etdiyi yeni bir dünyada yaşayırıq. Tarix bu hücumu dahi deyil, axmaqlıq kimi xatırlayacaq. Zaman göstərəcək ki, Putin təkcə Ukrayna müqavimətinin iradəsini deyil, həm də ona qarşı çıxmaq üçün Avropa və Amerikanın iradəsini səhv hesablayıb.

Hücumdan əvvəl sanksiyaların tətbiqi az məna kəsb edirdi, çünki Rusiya tərəfindən sanksiyaların aradan qaldırılmasına gətirib çıxaracaq müəyyən edilə bilən hərəkət yox idi. Eyni arqumenti Çin, İran və Şimali Koreyaya qarşı tətbiq edilən onlarla sanksiya haqqında da söyləmək olar. Konkret tələblər olmadan, bu sanksiyalar sadəcə olaraq qıcıqlandırıcı kimi yığılır və şirələnir, həmçinin tarixən arzu olunan davranış dəyişikliklərinə səbəb olmayıb.

Hücumdan öncəki sanksiyalar Putini çəkindirməsə də, çox vacib sual yaranır. Daha sərt sanksiyalar, hətta Rusiya neft-kimya məhsullarını almaqdan tam imtina Rusiyanın davranışını dəyişə bilərmi? Cavab məlum deyil, lakin bu nöqtədə sanksiyaların işğala səbəb ola biləcəyi arqument mübahisəlidir. Ən əsası, indi sanksiyaların tətbiqi konkret tələblə, yəni Rusiyanın Ukraynanı tərk etməsi ilə əlaqələndirilə bilər.

Diplomatiya alış-veriş tələb edir, lakin hücumun ortasında diplomatiya praktiki olaraq mümkün deyil. Hücumdan əvvəl, Ukraynanın NATO-ya qəbul edilməsi son dərəcə təxribatçı hərəkət ola bilərdi, lakin on iki il ərzində bu istiqamətdə heç bir irəliləyiş əldə edilməmişdi. Vəziyyət Rusiyanı reallıqdan daha çox qıcıqlandırırdı. Rusiyanın nöqteyi-nəzərindən Ukraynanı Rusiyaya qarşı hərbi ittifaqa qəbul etmək, Meksikanı Rusiya ilə ABŞ-a qarşı hərbi ittifaqa qəbul etməyə bərabərdir.

Bununla belə, əgər Ukraynanın NATO-ya qəbulunu dayandırmaq Putinin əsas məqsədi olsaydı, o, asanlıqla danışıqlara davam edə bilərdi. Rusiyanın hücum etməsindən sonra Ukraynanı NATO-ya qəbul etmək çağırışları daha çox səsləndi və daha yaxşı qarşılandı. Ukraynanı NATO-ya qəbul etmək hələ də pis fikirdir və dünya müharibəsinə səbəb ola bilər, amma gəlin Ukraynanı NATO-dan kənarda saxlamağın Putinin əsas məqsədi olduğuna iddia etməyək. Onun əsas məqsədi tamamilə aydındır - Rusiya imperiyasının yenidən qurulması.

Müharibə bəzən qeyd-şərtsiz təslimlə başa çatır. Bunun Ukraynada belə olacağına şübhə ilə yanaşmaq lazımdır, çünki Putin açıq şəkildə Ukrayna xalqının belə müqavimətini gözləmirdi. Əgər Rusiya Ukrayna prezidentini öldürərsə, nəticənin uzun sürən müharibə və ya qiyam olacağı proqnozlaşdırılır. Putin Ukrayna xalqının işğal olunmuş ərazilərdən keçən Rusiya boru kəmərini partladacağı qərarına gələ biləcəyini düşünməyib. Putin bütün Avropa və ABŞ-ın vahid, sərt sanksiyalarının təsirini gözləmirdi. Habelə Putin şiddətli və qəzəbli bir xalqa hücum etməyin necə nəticələnəcəyini düşünməyib.

Çox vaxt müharibə hansısa formada danışıqlarla başa çatır. Bəs Ukrayna öz torpaqlarından hansısa hissəni danışıqlar masasında müzakirə edir? Putin hücumdan əvvəl Krımın Rusiyanın tərkibində qalacağına əmin idi. Lakin bunu dnışıqlar yolu ilə həll etmək mümkün deyil. Eyni şəkildə, Ukraynanın ölkənin şərqindən torpaq verməyə razı olmadığı da məlumdur.

Ukrayna döyüşür, hücum edən əsgərləri bir-bir öldürür. Ukraynanın təklif edə biləcəyi əsas məsələ bir ayağı Şərqdə, digər ayağı isə Qərbdə neytral ölkə olaraq qalmaq ola bilər.

Konqresdəki şahinlər dişlərini qıcayacaq və deyəcəklər ki, belə bir vəd heç vaxt verilməməli idi. Lakin neytrallıq vədi nədənsə imtina etmək demək deyil və faktiki olaraq Ukraynanın həm Rusiya, həm də Avropanın maraqları uğrunda yarışmasına şərait yaradır.

Bu cür razılaşma Ukraynanın işğalın qiymətini Rusiya üçün qəbuledilməz hala gətirə bildiyi zaman baş verə bilər. Qan tökülmədən sağlam düşüncələrə ümid etsək də, Ukraynanı uzun və şiddətli bir yol gözləyir.