Birlik Dövləti Hərbi Doktrinası ilk sınağını keçirir - “Müttəfiqlərin qətiyyəti 2022”

2021-ci il Birlik Dövləti Hərbi Doktrinası 2001-ci il dekabrın 26-da qüvvəyə minmiş əvvəlki sənədi əvəz edir. Əvvəlki versiyadan keçən vaxtın uzunluğunu nəzərə alaraq, hazırkı doktrina Moskva və Minskin strateji təhlükə qiymətləndirməsindəki dəyişiklikləri əks etdirir. On səkkiz səhifəlik Birlik Dövləti Hərbi Doktrinası beş fəsildən ibarətdir: ümumi müddəalar; hərbi təhlükəsizliyə dəstəyin hərbi və siyasi əsasları; birgə müdafiənin təşkili və təminatının əsasları; hərbi təhlükəsizliyin hərbi və iqtisadi əsasları; və yekun müddəalar.

Doktrinanın ümumi müddəalarında onun hüquqi əsasları və tənqidi şərtləri müəyyən edilib. Bunlara “hərbi təhlükə”, “hərbi təhdid” və “hərbi münaqişə” daxildir. O, həmçinin birgə hərbi təlimlərə və mümkün əməliyyatlara aid iki mühüm termindən istifadə edir: “Qoşunların (Qüvvələrin) Regional Qruplaşması” və “artan hərbi təhlükə dövrü (dərhal təcavüz təhlükəsi)”.

Dörd ildən bir keçirilən “Qərb” (Zapad) birgə hərbi təlimlərində və bir-birinin ardınca gedən “Birlik Qalxanı” ( Şchit Soyuza ) təlimlərində regional qüvvələr qrupu yaradılır və birgə təlimlər keçirilir. “Müttəfiqlərin qətiyyəti 2022” bu nümunəni izləsə də, tamamilə yeni səviyyədədir.

Yeni hərbi doktrina Birlik dövləti ətrafında hərbi-siyasi vəziyyəti “aparıcı dünya gücləri arasında geosiyasi rəqabət və ayrı-ayrı dövlətlərin maraqlarının toqquşması” nəticəsində qlobal və regional təhlükəsizliklə əlaqəli “mənfi proseslərin” artması kimi xarakterizə edir. Hərbi-siyasi vəziyyətə təsir edən bir sıra neqativ amillər arasında “qohum xalqların mənəvi-əxlaqi əlaqələrinin pozulmasına şərait yaradan dəyər oriyentasiyalarını və inkişaf modellərini dəyişdirmək, mədəniyyətləri, dinləri və sivilizasiyaları gözdən salmaq cəhdləri, [o cümlədən] tarixi saxtalaşdırmaq var. Doktrinada qeyd olunan digər mənfi amil bəzi beynəlxalq təşkilatların və ayrı-ayrı dövlətlərin Birlik Dövlətinin və Kollektiv Təhlükəsizlik Müqaviləsi Təşkilatının (KTMT) gələcək inkişafına qarşı çıxmasıdır.

İkinci fəsildə NATO-nu nəzərdə tutumaqla Belarus və Rusiyanın üzləşdiyi hərbi təhlükələr və hərbi təhdidlər təfərrüatlı şəkildə qeyd olunur (bu, 2001-ci il doktrinasında yox idi). Bunların arasında “ayrı-ayrı dövlətlərin silahlara nəzarət sahəsində beynəlxalq müqavilələrdə iştirakdan imtina etməsi, qoşunların, silahların, hərbi və xüsusi texnikanın Birlik dövlətinə bitişik dövlətlərin ərazilərində qeyri-məhdud cəmləşməsinə şərait yaratmaqdan ibarətdir”. Kütləvi qırğın silahlarının yayılması da (Bəzi dövlətlərin rəhbərliyinin Birlik dövlətinin sərhədlərinə yaxın ərazilərdə kütləvi qırğın silahları yerləşdirməyə çalışdığını bildirir) qeyd olunur. Bundan başqa, sənəddə “qlobal sabitliyi, nüvə və raket sahəsində mövcud qüvvələr balansını pozan strateji raketdən müdafiə sistemlərinin yaradılması və yerləşdirilməsi, qlobal zərbə konsepsiyasının həyata keçirilməsi, kosmosda silah yerləşdirmək niyyəti, eləcə də strateji nüvə tipli olmayan sistemlərlə təchiz edilən dəqiq silahların tətbiq olunması qeyd olunub. Bu iddialar ABŞ və NATO-nun Avropa təhlükəsizlik siyasətinin tənqidi məqsədini daşıyır.

Birlik dövlətinə qarşı əsas hərbi təhdidlər başqa bir dövlətin (digər dövlətlərin) silahlı qüvvələrinin Şərqi Avropa regionunda iştirakçı dövlətlərin sərhədləri boyunca cəmləşməsi, dövlətə qarşı hərbi güc tətbiq etmək niyyətini ifadə etmək kimi təsvir edilib.

NATO-ya dair mənfi istinadlara baxmayaraq, doktrina həm Moskvanın, həm də Minskin “prinsiplər əsasında regional sabitliyi və təhlükəsizliyi gücləndirmək üçün yalnız Müstəqil Dövlətlər Birliyinin (MDB) digər üzvləri ilə deyil, Avropa İttifaqı və NATO ilə də əməkdaşlıq etməyə çalışmasını təklif edir. Bundan əlavə, Birlik dövlətinin müharibə zamanı fəaliyyətləri ilə bağlı doktrina hücumu dəf etmək və təcavüzkarı sülhə məcbur etmək üçün KTMT kimi beynəlxalq təşkilatlardan istifadə etmək üçün tədbirlər həyata keçirmək və birgə qərarların qəbulunu asanlaşdırmaq zərurətinə istinad edir. Bununla belə, nüvə ilə çəkindirmə məsələsi ilə əlaqədar sənəddə qeyd olunur ki, “Rusiya Federasiyasının nüvə silahı nüvə əsaslı hərbi münaqişələrin və adi silahların istifadə edildiyi hərbi münaqişələrin qarşısının alınmasında mühüm amil olaraq qalacaq”. Bu, 2001-ci il hərbi doktrinasında oxşar bəndin yığcam versiyasıdır.

“Rusiya Federasiyasının nüvə silahı müqavilədə iştirak edən dövlətlərə qarşı genişmiqyaslı təcavüzün qarşısını almaq, onların hərbi təhlükəsizliyini təmin etmək, beynəlxalq sabitliyi və sülhü qorumaq vasitəsi kimi qiymətləndirilir. Eyni zamanda, iştirakçı dövlətlər Rusiya Federasiyasının nüvə silahından onlara qarşı nüvə və digər kütləvi qırğın silahlarının tətbiqinə, habelə adi silahlardan istifadə etməklə həyata keçirilən genişmiqyaslı təcavüzə cavab olaraq istifadə edilməsini mümkün hesab edirlər”.

Beləliklə, 2021-ci il doktrinası Rusiyanın strateji və ya taktiki nüvə silahlarının Belarus ərazisinə daşınması üçün açıq şəkildə hüquqi və doktrinal əsas təşkil etmir.