27 sentyabr 2020-ci il tarixində işğalçı ordunun Azərbaycanın hərbi təyinatlı obyektlərinə hücumundan sonra Azərbaycan və Ermənistan arasında geniş miqyaslı müharibə başladı. Avropada Təhlükəsizlik və Əməkdaşlıq Təşkilatı (ATƏT) Minsk Qrupu, 30 ilə yaxındır ki, Azərbaycanın işğal olunmuş əraziləri məsələsinə həll təklif edə bilmədikdən sonra Bakı rəhbərliyi torpaqlarını geri qaytarmaq üçün Qarabağa doğru hərəkət etməyə başladı. Ermənistan, ordusunun döyüşlərin altıncı həftəsində, daha dəqiq desək, darmadağın olduğu bir vaxtda Şuşanın azad edilməsindən sonra kapitulyasiya aktını imzaladı.

Başlıqda qeyd olunan termin bəzi publisistlər tərəfindən rəqib geosiyasi qüvvələr arasında olan yeni siyasi və hərbi gərginliyi izah etmək üçün istifadə olunur. Hesab edilir ki, bir bloku Rusiya və Çin təmsil edir, digər bloku isə ABŞ, Ukrayna, Aİ və NATO. Bu, Birinci Soyuq Müharibəyə - ABŞ-ın başçılıq etdiyi Qərb bloku ilə Sovet İttifaqının başçılıq etdiyi Şərq bloku arasındakı qarşıdurmaya bənzəyir. İkinci Soyuq Müharibənin formal səbəbi 2013-2014-cü illərdə Ukraynadakı siyasi böhran idi. Qərbdə bu termin əvvəllər Soyuq Müharibənin ikinci mərhələsinə, yəni 1979-1989-cu illər hadisələrinə aid edilirdi.

ABŞ-da baş tutan son prezident seçkilərdən sonra yeni seçilən prezident Co Baydenin sələfi Donald Trampın qərarlarını “redaktə etməsi” qloballaşmanın yeni “üzünü” ortaya qoyur.

Vətən Müharibəsi zamanı qazanılan qələbəni psixoloji və strateji gedişlərlə bütünləşdirsək, burada Əsgərimizin şücaəti ilə yanaşı Ali Baş Komandanın yüksək iradə və bacarıqlarına şahidlik edərik. Döyüşlərin bitməsindən sonra taktika və strategiyalar, qəhrəmanlar və strateqlər haqqında çoxsaylı araşdırmalar yazılıb, habelə dünyanın beyin mərkəzlərində ciddi analizlər aparılaraq yeni təcrübələr qazanılıb. Bu yazıda strateji düşüncədən və tarixdə iz qoymuş strateqlərdən bəhs edəcəyik.

Son 20 il ərzində insan davranışı ilə bağlı yeni elm meydana gəlib. Bu yeni elm sahəsi neyroalimlərin, idrak və təkamül antropoloqların, qərar nəzəriyyəçiləri, sosial və kultural psixoloqların, etnoloqların, linqvistlərin, endokrinoloqların tədqiqatlarını bir araya toplayıb. Onun məqsədi isə insanların davranış tərzlərinin, atdığı addımların nədən qaynaqlandığını, niyə etdiklərini aydınlaşdırmaqdır. Bu sahədəki tədqiqat insan zehni barəsində iki ideyaya əsaslanır. Bunlardan birincisi zehnin təcəssüm etdirildiyini, ikincisi isə o təkmilləşdirildiyini müdafiə edir. Davranış alimləri zehnin təcəssüm etdirildiyini deyərkən onlar zehnin bioloji olduğunu və qərarvermə elminin qərarları verən bioloji sistem arxitekturasından ayrıla bilməyəcəyini nəzərdə tuturlar. Onların tədqiqatı iddia edir ki, zehni mexanizmin əsas hissəsi əqli qabiliyyət səviyyəsindən aşağıdır. Tədqiqatçıların araşdırmada əsas fokuslandığı hədəf isə bir-birindən fərqlənir: Bəziləri üçün bu hormonlar və emosiyalar, digərləri üçün isə insanın dərin keçmişində təkamül edən ixtisaslaşmış şüuri modullardır.

Hərbi qulluqçu üçün strateji analiz taktiki və əməliyyat mühakiməsi, təşkilatçılıq, planlaşdırma və döyüşçülük kimi alt çoxluqları özündə birləşdirən kompleks bir anlayışı ifadə edir. Lakin strateji analiz məmurların tətbiq etdikləri və üzərində düşündükləri digər analiz növlərindən kifayət qədər fəqlidir. Strateji düşüncə eyni zamanda yüksək özünə güvən, informasiyanı dərhal emal etmə və içində olduğu müharibənin səbəb olduğu mənəvi sarsıntıdan özünü ruhən kənarda saxlamaq kimi keyfiyyətləri tələb edir. Qısa ifadə ilə strategiya müharibənin daha ali mərhələsidir və aktiv döyüş əməliyyatlarının yüksək səviyyəli qərarvermə hissəsini təşkil edir.