İran İkinci Qarabağ müharibəsindən sonra Cənubi Qafqazda tarazlığın dəyişməsini özünün milli təhlükəsizliyinə, eləcə də orta və uzunmüddətli perspektivdə geosiyasi və geoiqtisadi maraqlarına təhdid kimi qiymətləndirir. Buna uyğun olaraq, indiyə qədər bəzi siyasi, diplomatik və hərbi reflekslər inkişaf etdirib.

Ayın ilk yarısınsda Azərbaycan və Ermənistan arasında uzun müddətdir davam edən münaqişə yenidən alovlandırıb.

Moldova Müdafiə Nazirliyinin ABŞ-dan olan yüksək vəzifəli şəxslərin bəyanatlarını açıq şəkildə rədd etməsi qeyri-adi haldır. Nazirliyin sosial media hesabındakı qeydlərindən biri ABŞ Milli Kəşfiyyatının (DNI) direktoru Avril Hainesin sözləri ilə ziddiyyət təşkil edir. Çərşənbə axşamı (10 may) Senatın Silahlı Qüvvələr Komitəsinin dinləmələri zamanı çıxış edən Haines bildirib ki, Rusiya Donbas əraziləri ilə Moldovanın Dnestryanı bölgəsi arasında “quru körpüsü” yaratmağa çalışır. Moldova Müdafiə Nazirliyinin mətbuat xidməti “cəmiyyətdə narahatlıq və qorxu vəziyyətinin yaradılmasının” qarşısını almaq üçün milli mediadan “hər hansı fərziyyələrdən çəkinməyi” və “[…] Avril Hainesin bəyanatlarını kontekstdən çıxarmamağı” xahiş edib.

Hazırda Moskva Volqa-Don kanalında suyun səviyyəsinin aşağı olması səbəbindən gəmiləri, o cümlədən Xəzər flotiliyasının hərbi gəmilərini Xəzər dənizi ilə Azov dənizi arasında ilin cəmi səkkiz ayı ərzində hərəkət etdirə bilir. Bununla belə, Kremlin Rusiyanın cənubundakı keçmiş sovet respublikalarına, o cümlədən Ukraynaya reinteqrasiya etmək və hökmranlıq etmək və öz Xəzər flotiliyasının gəmilərindən təkcə Ukraynaya qarşı deyil, Qara dəniz və Aralıq dənizində istifadə etmək istəyinə görə, Moskva indi kanalı genişləndirmək və dərinləşdirmək üçün böyük səy göstərilməsi planlarını açıqlayıb. Bu təkmilləşdirmələr gəmilərə ilin 365 günü Volqa-Don kanalından keçməyə imkan verəcək. Rəsmilər 10 milyard dollarlıq layihənin 2030-cu ildə tamamlanacağını deyirlər. Bəziləri isə Çin firmalarının bu səydə böyük rol oynayacağını irəli sürürlər.

Rusiyalı şərhçilərin və rəsmilərin Qazaxıstanın Rusiyanın düşməninə çevrilməsi ilə bağlı fikirləri ölkələrinin Moskvanın növbəti təcavüz hədəfi ola biləcəyi ilə bağlı qazaxıstanlıları qorxudub və onları qəzəbləndirib. Qazaxıstanda çoxları düşünür ki, Rusiyaya düşmən olan onların ölkəsi deyil, Rusiya Qazaxıstanın düşməninə çevrilib. Uzun müddət Rusiyaya daha yaxın hesab edilən bu böyük Orta Asiya respublikasındakı bu cür diqqətəlayiq fikir dəyişikliyi orada bu yaxınlarda keçirilən küçə nümayişində daşınan lövhədə əks olunub. Plakatda sadəcə olaraq yazılmışdı: “Dünən Gürcüstan idi. Bu gün Ukraynadır. Sabah Qazaxıstan olacaq?”. Moskva Qazaxıstanın “ikinci Ukrayna” olma yolunda getdiyi barədə bəyanatlarla Qazaxıstanı qorxutmağa ümid edə bilər, lakin onun təxribat xarakterli ritorikası ikitərəfli münasibətlərdə əks təsir yarada bilər.

Vladimir Putinin Ukraynadakı müharibəsi Şərqi Avropada geosiyasətin davam edən canlılığını göstərir. Ukrayna regionda Rusiya ilə Qərb gücləri arasında sonuncu (və ən faciəli) geosiyasi rəqabətdir və bu ölkənin şəhərləri Avropada XX ən qaranlıq günlərini xatırladır. Müharibə Rusiyanın və onun liderinin qəddar və paranoyak davranışlarının, həm də Rusiya sərhədlərində kiçik dövlətlərin üzləşdiyi asimmetrik reallıqların nümayişidir.

ABŞ prezidenti Co Bayden Rusiyanın enerji idxalına qadağa qoyulduğunu elan etdi, lakin indi Amerikanın müttəfiqləri də Rusiya neft və qazına sanksiya tətbiq etməklə Rusiya döyüş maşınının maliyyələşdirilməsini dayandırmalıdırlar. Enerji sanksiyaları bəzi çətinliklərə malikdir, lakin onlar Qərb üçün getdikcə mümkün olur və Kremlin Soyuq Müharibədən sonrakı nizamı pozmaq səylərinə son qoymaq üçün kiçik bir qiymət ödəməlidir.

Rusiya prezidenti Vladimir Putin fevralın 24-də səhər tezdən televiziya çıxışında Ukraynaya qarşı “xüsusi hərbi əməliyyat”a başladığını elan etdi. Müharibənin başlamasından 40 gündən artıq müddət keçib, Rusiya ciddi itkilər verib, Ukraynada minlərlə mülki şəxs həlak olub, infrasturuktur dağılıb. Bununla belə, Rusiya müharibənin əvvəlində qarşısına qoyduğu məqsədlərə demək olar ki, çatmayıb. Rusiya Federasiyası rəsmi müharibə elan etməsə də, Qara dənizin şimalındakı aqressiv əməliyyatları bu bölgəni müharibə zonasına çevirib, ruslar onlarla xarici ticarət gəmisini orada tələyə salıb və onların ekipajlarının həyatını riskə atıb.

Rusiyanın Ukraynanın böyük şəhərlərini ələ keçirmək üçün uğursuz cəhdləri diqqəti cəlb etməkdə davam edir, lakin Moskva başqa yerdə əsas müharibə məqsədlərindən birinə nail olmaq üçün uzun yol qət edib. Ukraynanın cənub-şərq hissəsində Moskva Azov dənizinin sahili boyunca Rusiya Federasiyası ilə Rusiya tərəfindən işğal olunmuş Krım arasında quru dəhlizinə nəzarəti ələ keçirib. Rusiya rəsmilərinin dediyinə görə, Moskva hətta döyüş əməliyyatları başa çatsa belə, bundan imtina etmək niyyətində deyil.