Müharibədə asimmetriya yeni bir fenomen deyil. Tarixi olaraq müxtəlif hallarda müharibə edən dövlətlərin nisbi hərbi gücündə və strategiyasında ciddi fərqliliklərin olması müşahidə edilib. Lakin 11 sentyabrdan sonra (ABŞ-dakı terror hücumları) xüsusilə dövlət və qeyri-dövlət aktorları arasındakı müharibələr zamanı müharibənin özünün və təbiətinin dəyişdiyi müşahidə edilib. İstər partizan müharibəsi olsun, istərsə də terror, ya da qeyri-nizami müharibə və ya müharibənin hər hansı digər formaları, qeyri-ənənəvi vasitələr və taktikaların istifadəsi qeyri-dövlət qurumlarınınkı ilə sinonimləşdirilərək istifadə olunur. Bütün bunlar qeyri-dövlət aktorunun qeyri-mütənasib effekt əldə etmək üçün dövlətin zəifliklərini hədəf alan asimmetrik metodlardan istifadə etdiyi müharibəyə gətirib çıxarır.

Hökumətlər bir-birləri və cəmiyyətləri ilə qarşılıqlı əməkdaşlıq quraraq kiber dövrdə davamlı təhlükəsizliyi təmin edə bilərlərmi?

Kibertəhlükəsizlik - sistemlərin, şəbəkələrin və proqram təminatlarının rəqəmsal hücumlardan qorunması üçün tədbirlərin həyata keçirilməsidir. Bu cür hücumlar adətən gizli məlumatlara giriş əldə etmək, onu dəyişdirmək, məhv etmək, istifadəçilərdən vəsait əldə etmək, təşkilat və ya şirkətlərin normal fəaliyyətini pozmaq məqsədilə həyata keçirilir.

Bu gün dövlət və qeyri-dövlət aktorlarının hibrid müharibəni apardıqları vasitələr dəyişsə də, siyasi hədəfə çatmaq üçün ənənəvi və qaydasız metodların birləşməsindən istifadə edilməsinin təməl prinsipi daha əvvəlki münaqişə formalarında da müşahidə edilib. Bu birləşmə Corc Vaşinqtonun kontinental ordu və güclü milis qüvvələri ilə Amerika İnqilabında, Britaniya ordusunun İspaniyanın iri şəhərlərinə fransalılara meydan oxumasında, İspan partizanlarının rabitə xəttlərinə hücum etdiyi Napoleon müharibələrində və İngilis Ordusunun Fələstindəki ənənəvi əməliyyatları zamanı baş qaldıran Ərəb üsyanları zamanı da görünüb. Ancaq kökləri tarixdə olmasına baxmayaraq, müasir hibrid müharibə qeyri-dövlət aktorlarının yüksəlməsi, informasiya texnologiyaları və inkişaf etmiş silah sistemlərinin yayılmasına görə potensial döyüşçülərin strateji hesablamalarını dəyişdirmə potensialına malikdir.

Kvant mexanikası elmi fiziki dəyişikliklər edib, klassik fizika qanunları ilə izah edilə bilməyən hadisələri araşdırıb. Bu disiplin XX əsrin əvvəllərində atomların, fotonların və maddə və sahə zərrəciklərinin davranışlarını və kainatın yaranmasını araşdıran işıq və istilik təbiətinə dair araşdırmalar nəticəsində ortaya çıxıb.

Alan Turinq süni zəka ilə bağlı yazdığı “hesablama maşınları və kəşfiyyat” adlı məşhur məqaləsində soruşur: “Maşınlar düşünə bilərmi?” və ya daha doğrusu maşınlar düşüncə prosesini təqlid edə bilərmi?

Süni Zəka sahəsində silahlanma yarışları, iki və ya daha çox dövlət arasında hərbi qüvvələrin ən yaxşı Süni Zəka (SZ) ilə təchiz edilməsi üçün edilən bir rəqabətdir. 2010-cu illərin ortalarından etibarən bir çox analitik daha yaxşı hərbi Süni Zəka üçün belə bir qlobal silah yarışının başladığını iddia edib.

Gündən-günə inkişaf edən Süni Zəka (SZ) gətirdiyi rahatlıqlarla yanaşı, bəzi cinayətlərin törədilməsində də istifadə oluna bilir. Bəs, SZ-nin istifadəsi və onun tələb etdiyi hüquqi tənzimləmələr hansılardır? SZ vasitəsilə törədilən cinayətlərin cəzalandırılmasında hansı üsula riayət edilməlidir?