Süni Zəka ilə bağlı silah yarışı: Ölkələr, trendlər və beynəlxalq tənzimləmələr üçün təkliflər

Birləşmiş Krallıq


2015-ci ildə Böyük Britaniya hökuməti “beynəlxalq humanitar hüquq artıq bu sahədə kifayət qədər tənzimlənməni təmin edir”, lakin Böyük Britaniya Silahlı Qüvvələrinin istifadə etdiyi bütün silahların “insan nəzarəti altında olacağını” bəyan edərək, ölümcül avtonom silahların qadağan edilməsinə qarşı çıxdı.

İsrail

İsrailin “Harpy” anti-radar “atdım unutdum” PUA-sı quru qoşunları tərəfindən istifadə üçün hazırlanmış və əvvəlcədən təyin edilmiş meyarlara uyğun radarları tapmaq və məhv etmək üçün avtonom uçuş həyata keçirir.

Cənubi Koreya


2010-cu ildə təqdim edilən “Super aEgis II” Cənubi Koreya pulemyotu həm Cənubi Koreya, həm də Yaxın Şərqdə istifadə olunur. Praktikada məlumatların əl ilə daxil edilməsini tələb edən təhlükəsizlik tədbirlərinin müəyyən edilməsinə baxmayaraq, nəzəri cəhətdən bu texnologiya insan müdaxiləsi olmadan fəaliyyət göstərə bilər. Bu barədə Cənubi Koreya istehsalçısı bəyan edir: “Silahlarımız insanlar kimi yatmır. Onlar insanlar kimi qaranlıqda görə bilərlər. Beləliklə, bizim texnologiya insan imkanlarında olan boşluqları bağlayır və onların proqramımızın hədəfin dost, düşmən, mülki və ya hərbi olub-olmadığını müəyyən edə biləcəyi yerə çatmaq istəyirik”

Trendlər

“Siemens”in məlumatına görə, robototexnika sahəsində dünya üzrə hərbi xərclər 2010-cu ildə 5.1 milyard ABŞ dolları, 2015-ci ildə isə 7.5 milyard ABŞ dolları təşkil edib.

“Financial Times” nəşrinin məlumatına görə, Çin 2010-cu ildə Süni Zəka tədqiqatları sahəsində aparıcı oyunçuya çevrilib, 2016-cı ildə isə Çin ilk dəfə olaraq bütün Avropa İttifaqından daha çox Süni Zəka haqqında məqalələr dərc edib. Amerika Süni Zəkanın İnkişafına Yardım Assosiasiyasının (AAAI) 2017-ci il konfransında iştirak edən tədqiqatçıların 23%-i çinlilər olub. Keçmiş “Alphabet”in sədri Erik Schmidt Çinin 2025-ci ildə Süni Zəka sahəsində aparıcı ölkə olacağını proqnozlaşdıb.

AAAI spikerləri:


Beynəlxalq tənzimləmə üçün təkliflər


Atonom silahların beynəlxalq tənzimlənməsi beynəlxalq hüquq üçün yeni bir məsələdir. Süni Zəka silahlarına nəzarət, ehtimal ki, effektiv texniki xüsusiyyətlərdə təcəssüm olunan yeni beynəlxalq normaların institutlaşdırılmasını tələb edəcək, ekspertlər tərəfindən aktiv monitorinq və qeyri-rəsmi diplomatiya, eləcə də hüquqi və siyasi yoxlama prosesi ilə birləşdiriləcək. Hələ 2007-ci ildə Süni Zəka professoru Noel Şarki kimi alimlər “öz hədəflərini tapa biləcək və əhəmiyyətli insan qərarlarının iştirakı olmadan zorakı güc tətbiq edə biləcək avtonom sualtı, döyüş təyyarələri, döyüş gəmiləri və tankları inkişaf etdirmək üçün yüksək texnologiyalı ölkələr arasında yaranan silahlanma yarışı” barədə xəbərdarlıq ediblər. 2014-cü ildə Süni Zəka üzrə mütəxəssis Stiv Omoxundro “artıq avtonom silahlanma yarışının başlandığını” bildirdi. Oksford Universitetindən Miles Brundage Süni Zəka silahlanma yarışının diplomatiya vasitəsilə bir qədər yumşaldılmasının mümkünlüyünü bildirirdi: “Biz müxtəlif tarixi silah yarışlarında əməkdaşlığın və dialoqun dividendlər gətirə biləcəyini gördük”.

2017-ci ildə yüzdən artıq ekspert BMT-ni ölümcül avtonom silahlar məsələsini həll etməyə çağıran açıq məktub imzaladı; lakin, BMT-nin Adi Silahlar Konvensiyasının (CCW) 2017-ci ilin noyabr sessiyasında diplomatlar belə silahları necə təyin etmək barədə də razılığa gələ bilmədilər. Hindistan səfiri və CCW sədri, qaydalar haqqında razılaşmanın uzaq bir perspektiv olaraq qaldığını bildirdi. 2017-ci ildən etibarən iyirmi iki ölkə ölümcül avtonom silahların tam qadağan edilməsinə dair çağırış etdi.

Bir çox mütəxəssis qatil robotlarının tamamilə qadağan edilməsi cəhdlərinin uğursuz olacağına inanır. Harvardın Belfer Mərkəzinin 2017-ci ildəki hesabatında Süni Zəkanın nüvə silahı kimi eyni transformasiya potensialına malik olduğu proqnozlaşdırılır. Daha sonra məruzədə bildirilir ki, Süni Zəkanın genişləndirilmiş hərbi istifadəsinin qarşısının alınması, çox güman ki, mümkün deyil və bir Süni Zəka ölü insanın nüvə arsenalına keçidinin qadağan edilməsi kimi “təhlükəsiz və effektiv texnologiyaların idarə edilməsinin daha təvazökar hədəfinə riayət edilməli” olduğunu müdafiə edir. Qismən mümkünsüzlük ondan ibarətdir ki, müqavilənin pozulması hallarının üzə çıxarılması son dərəcə çətin olacaq.

Avtonom silahlara digər reaksiyalar


Ölümcül avtomatlaşdırılmış silah sistemlərinin qadağan edilməsinə çağırış edən 2015-ci il açıq məktub fizikaçı Stephen Hovkinq, Maqnat Tesla, Elon Musk və “Apple”nin Steve Uozniak kimi elm adamları da daxil olmaqla on minlərlə vətəndaş tərəfindən imzalanıb.

Şeffild Universitetinin professoru Noel Şarkey avtonom silahların istər-istəməz İŞİD kimi terror qruplaşmalarının əlinə keçə biləcəyi barədə xəbərdarlıq edib.

Ayrılma

Bir çox Qərb texnologiya şirkətləri Çin bazarına çıxışı itirmək qorxusundan ABŞ hərbçiləri ilə çox əlaqəli olmağa çalışırlar. Bundan əlavə, “DeepMind”dən Demis Hassabis kimi bəzi tədqiqatçılar ideoloji olaraq hərbi əməliyyatlarda iştiraka qarşı çıxırlar.

Məsələn, 2018-ci ilin iyun ayında “Google”dakı şirkət mənbələri, baş icraçı Diane Greene, heyətə, şirkətin 2019-cu ilin mart ayında cari müqavilənin bitməsindən sonra “Maven layihəsini” təqib etməyəcəyini bildirib.

Strategvision.org