ABŞ Çinin asimmetrik müharibə planlarının üstəsindən gələ bilərmi?

Çinin qeyri-nizami müharibəyə fokuslanması ABŞ hərbi doktrinasına meydan oxuyur və mövcud Amerika müharibə strategiyasının doğurduğu zəifliklər haqqında yeni təfəkkür tələb edir. Çin taktikası və silahlarına qarşı düzgün müdafiə olunmaq üçün, Birləşmiş Ştatların ÇXAO tərəfindən şəbəkə və kiber sızmalardan qorunması, elektromaqnit dalğaları silahlarının potensial istifadəsinə qarşı imkanlarını gücləndirməsi və Pekinin beynəlxalq hüququn yenidən formalaşdırılması səylərini pozmaq üçün qanuni mexanizmlərdən istifadə etməsi lazımdır. Bütün bunlar və daha çoxu amerikalı hərbi planlaşdırıcıların diqqət mərkəzində olmalıdır, çünki onlar ÇXR ilə potensial gələcək münaqişələrdə necə səy göstərmək barədə düşünürlər.


Asimmetrik müharibədə çinlilərin hərbi düşüncəsi klassik strategiyadan ağırlıqlı olaraq faydalanmaqdadır. “Hərbi Strategiya Elmi 2013” adlı müasir aparıcı hərbi əsərdə Sun Tzunun “Müharibə sənəti”ndən olan direktivinə istinad edilir. Əsərdə qeyd edilir ki, dəqiq qələbələr qazanmaq üçün təəccüblü hərbi hərəkatlarla asimmetrik vasitələrdən (“fei duicheng”) istifadə etmək lazımdır. Sun Tzu, ordunun nəzərinə çatdırır ki, birbaşa, normal hücum və müdafiə hərəkətlərinin birləşməsini təmin etmək və döyüş sahəsində üstünlük əldə etmək üçün qeyri-adi, gözlənilməz və qəfil bir hücum həyata keçirmək lazımdır.

Çin planlaşdırıcıları üçün xüsusilə narahatlıq doğuran “Tayvan ssenarisi”dir. Burada daha güclü Çin qüvvələri zəif bir düşmənlə üzləşir, lakin daha güclü bir düşmən qüvvəsi (ABŞ kimi) münaqişəyə müdaxilə edə bilər. Bu ssenariyə görə, çinli strateqlər ABŞ-la müharibə halında, bu ölkənin həm iqtisadiyyatının, həm də kommunikiasiyasının dağıdılması üçün “sui-qəsdçilərin silahlarından” istifadə olunmasını irəli sürürlər.


Belə silahlardan biri kiber və şəbəkə hücumlarıdır. Çinin strateqləri müzakirə edirlər ki, şəbəkələr cəmiyyətin əsas təməlləridir və milli təhlükəsizlik üçün həyati dərəcədə əhəmiyyətlidirlər, həmçinin hərbi münaqişələr üçün yeni bir sahədir. Çin Xalq Azadlıq Ordusunun (ÇXAO) tədqiqatçıları inanırlar ki, bir rəqibin informasiya sisteminə qarşı hücum əməliyyatları insanlara, iqtisadiyyata ciddi zərər verə və böyük maliyyə itkilərinə səbəb ola bilər.

Çin, həmçinin bir nüvə silahının partlamasının təsirləri üzərində eksperimentlər həyata keçirir. Bu eksperimentlərdə yüksək dərəcədə dağıdıcı elektromaqnit zərbə dalğası (EMD) yaradılır ki, bununla da Amerika infrastrukturunun və texnologiyasının geniş sahələrini sarsıdıla və pozula bilər. Çin və ABŞ arasında EMD silahlarını inkişaf etdirmək üçün ciddi mübarizə gedir. ÇXAO bu istiqamətdəki texnologiya üzərində aktiv olaraq işləyir. Bu qəbildən olan digər silahlara radio dalğalı silahlar, yüksək güclü mikrodalğalı və şüa hissəcikli sistemlər daxildir ki, Çin də bu sahəyə daha çox fokuslaşıb. Çinin hərbi liderləri müharibənin gələcəyini bu cür imkanlardan asılı görür.


Çin ordusu dünya ictimaiyyətinin fikrini formalaşdırmağa da böyük diqqət ayırır. “Üç müharibə” kimi tanınan konsepsiyada ÇXAO propaqanda, psixoloji əməliyyatlar və “hüquq müharibəsi”nə (düşmənə qarşı hüquqi sistemin istifadə olunduğu döyüş formasıdır) böyük investisiyalar qoyub. Siyasi və ya informasiya müharibəsinin bu üç formasından Çin liderləri sülh və müharibə dövründə məqsədlərini inkişaf etdirmək üçün ayrılıqda və ya birlikdə istifadə edə bilər.

Eyni zamanda Çin sabahın münaqişələrində dominant olmasına kömək edəcəyinə inandığı yeni nəsil silahların üzərində böyük işlər görür. Bunlara manevr edə bilən ətalətli hipersəs raket vasitələri də daxildir. Bu silahlar quruda və dənizdə raketdən müdafiə sistemlərini təsirsiz hala gətirmək üçün istifadə olunur. Bundan əlavə, ABŞ kimi Çin də asimmetrik texnoloji rəqabətin mühüm arenasını təmsil edən elektromaqnit topunu inkişaf etdirir. Bu silahlar ona görə əhəmiyyətlidir ki, belə bir yumru dalğa saatda 5 min mil məsafəyə çata bilər. Bu da inkişaf etdiriləcəyi təqdirdə ənənəvi və hipersəs silahlarından daha böyük mənzilə və sürətə sahib olmaq imkanı yaradır.


Son olaraq, Pekin hər hansı bir gələcək müharibə üçün vacib olacağına inandığı, kosmik domeynə də üstünlük verir. Xüsusilə, ÇXAO strateqləri ABŞ-ın peyklər və informasiya sistemlərindən asılılığının münaqişə halında zəiflik kimi istifadə olunacağına inanırlar. Çünki ABŞ uzaq məsafələrdəki əməliyyatlarda bu kimi sistemlərdən əhəmiyyətli dərəcədə asılıdır.

Çinin qeyri-nizami müharibəyə fokuslanması ABŞ hərbi doktrinasına meydan oxuyur və mövcud Amerika müharibə strategiyasının doğurduğu zəifliklər haqqında yeni təfəkkür tələb edir. Çin taktikasına və silahlarına qarşı uyğun müdafiə olunmaq üçün Birləşmiş Ştatların ÇXAO tərəfindən edilən şəbəkə və kiber hücumlardan qorunması lazımdır, EMD silahlarının potensial istifadəsinə qarşı qabiliyyətlərini sərtləşdirməli və leqal mexanizmlər Pekinin beynəxalq hüququ yenidən şəkilləndirmək cəhdləri ilə mübarizə aparmağa yönləndirməlidir.