“Müharibə” sözü hazırda Rusiyanın Ukrayna ilə bağlı rəsmi diskursunda qadağan edilib. Lakin əslində prezident Vladimir Putinin göstərişi ilə fevralın 24-də səhər tezdən başlayan “xüsusi hərbi əməliyyat” müxtəlif sahələrdə aparılan bir neçə müharibəni əhatə edir. Putin ən yüksək səviyyədə Avropa və hətta qlobal təhlükəsizlik nizamını yenidən formalaşdırmaq üçün ABŞ, Şimali Atlantika Müqaviləsi Təşkilatı (NATO) və Avropa İttifaqı ilə çoxölçülü bir sıra mübahisələrdə iştirak etdiyini zənn edir. Bu qızışmış ambisiya Rusiyanın öz gücünə və ya düşmənin zəif tərəflərinə dair bütün real qiymətləndirmələri alt-üst etdi. Belə ki, bu sürətlə gedən müharibələrin heç biri Kreml üçün yaxşı nəticələr vermir.

Çox vaxt Rusiya Qərbin məqsədlərinə inandırıcı şəkildə etiraz edə bilməyən tənəzzüldə olan bir güc kimi görünürdü, lakin bunun yalan olduğu dəfələrlə sübut edilib. Ukraynanın işğalı sadəcə olaraq son nümunədir.

Donald Trampın prezidentliyi dövründə “Soyuq Müharibə 2.0” termini Çinin iqtisadi yüksəlişi ilə ABŞ-Çin rəqabəti kontekstində populyarlaşdı. Dünyanın ən sürətlə inkişaf edən iqtisadiyyatına çevrilməklə Çin ABŞ-ın rəhbərlik etdiyi iqtisadi sistemə meydan oxuyur və hərbi supergüc olmaq məqsədi daşıyır. Təxminən 250 milyard dollarlıq hərbi xərcləri ilə ABŞ-dan sonra ikinci ən böyük hərbi xərclərə malik Çin Cənubi Çin Dənizində ərazi iddialarını irəli sürmək üçün hərbi gücündən istifadə edir. Pekin Cənubi Çin Dənizi boyunca süni adalar inşa edir, eyni zamanda Cibutidə Bab əl-Məndəb strateji nöqtəsində özünün ilk xarici hərbi bazasını yaradır. Bu fəaliyyətlər ABŞ-ın Çinin yüksəlişinin təhdid olduğuna dair təsəvvürlərinə təsir edir. Beləliklə, hegemon status üçün ABŞ və Çin arasında yeni qlobal rəqabət başlayıb.

Görünür, təkcə Tanrı deyil, tarix də sirli şəkildə işləyir. Vladimir Putinin Ukraynaya qarşı hücumunun qısa müddətdə necə nəticələnməsindən asılı olmayaraq, gələcək illərdə biz buna Putinin nə gözlədiyi, nə də istəmədiyi, lakin dünya nizamını davamlı faydasına çevirən hadisələri hərəkətə gətirən “dəniz dəyişikliyi” kimi baxacağıq.

Hətta ən ağır iqtisadi sanksiyalar belə Vladimir Putinin aqressiyasının qarşısını ala bilməyəcək. Rusiyanın Ukraynanın şərqini işğal etməsi beynəlxalq normaların pozulmasıdır və bu, təhdidlərin və iqtisadi sanksiyaların yetərli olmadığını göstərir; lakin transatlantik alyansın sərtləşməsi və güclənməsi ən azı Putinə ödəməli olduğu geosiyasi qiyməti göstərəcək. İsveç NATO-ya qoşulsa belə, Ukraynanın itirdiklərini bərpa etməyəcək, lakin bu, ona qarşı koalisiyanın həmişəkindən daha böyük və daha güclü olduğunu anladığı üçün Rusiyanı növbəti hücumdan çəkindirəcək.

Rusiyanın Ukraynaya hücumu ukraynalıları birləşdirdi və milli həmrəylik hissini gücləndirdi. Sosial şəbəkələrdə ukraynalıların ölkə bayrağının şəkillərini yerləşdirdiyi fləşmob onu müdafiə etmək üçün artan şövqün parlaq ifadəsini göstərir. Rusiya prezidenti Vladimir Putin sərhədi keçib böyük itkilər versə də, onu tabe edə bilməyəcək. Proseslər tam əksinə baş verəcək. Fevralda keçirilən son sorğulara görə, ukraynalıların 45 faizi ölkəni müdafiə etmək üçün silahla döyüşməyə hazır idisə, bu gün bu rəqəm 70 faizi üstələyir. Bu rəqəmlər misilsizdir və Rusiyanın Krımı ələ keçirərək Ukraynaya qarşı müharibəyə başladığı 2014-15-ci illərdəki rəqəmləri dəfələrlə üstələyir.

Rusiya Silahlı Qüvvələri hazırda davam edən “Müttəfiqlərin qətiyyəti 2022” (Soyuznaya Reşimost ) birgə strateji-əməliyyat hərbi təlimləri üçün Belarusa təxminən 30 000 şəxsi heyət göndərib. Təlim Rusiya qüvvələrinin Ukrayna sərhədlərinə yaxınlaşması kontekstində baş versə də, onun siyasi-hərbi əhəmiyyəti Rusiya-Belarus İttifaqı Dövlət Hərbi Doktrinasına istinadla daha yaxşı anlaşılır. Doktrina 2021-ci il noyabrın 4-də imzalanıb və ictimaiyyətə 2022-ci ildə təlimdən öncə açıqlanıb. Yeni Birlik Dövləti Hərbi Doktrinası təhdidlərin dəyişməsi ilə bağlı əsas müdafiə planlaması və hərbi düşüncəni, Belarusu qorumaqla əlaqəli Rusiyanın nüvə çəkindirmə məsələsini və “Müttəfiqlərin qətiyyəti 2022” təlimi çərçivəsində Rusiyanın qoşunlarını yerləşdirməsi üçün doktrinal əsasları nəzərdə tutur.

(II hissə. I hissəni BURADAN oxuya bilərsiniz)

Ukrayna sərhədləri boyunca davam edən Rusiya hərbi birləşmələri vəziyyətin genişmiqyaslı müharibəyə çevrilə biləcəyi ilə bağlı çoxsaylı narahatlıqları artırıb və bu, geniş miqyaslı beynəlxalq reaksiyaya səbəb olub. Qeyd edək ki, böhran ABŞ-ı Ukrayna ilə bağlı rəsmi diplomatik danışıqlara daha enerjili şəkildə yenidən cəlb edib və Kiyevə fəal hərbi yardım göstərən ölkələr qrupunu genişləndirib. Ola bilsin ki, Rusiyanın indiyə qədər əldə etdiyi yeganə fayda, Şimali Atlantika Müqaviləsi Təşkilatının (NATO) və Avropa İttifaqının Ukrayna ilə bağlı siyasətlərinin uyğunluğu ilə bağlı yeni şübhə toxumları səpmək, eləcə də Almaniya siyasətini sarsıtmaq olub. Ukrayna məsələsi Berlinin Moskvaya qarşı yumşaq siyasətində ən çox tənqid olunan mövzudur.

2021-ci il dekabrın 17-də Rusiya Şimali Atlantika Müqaviləsi Təşkilatı (NATO) və ABŞ ilə təhlükəsizlik təminatlarına dair “təkliflər” layihəsini dərc edib. Moskva NATO-nun şərqə doğru genişlənməsindən, Qərbin Ukraynaya yardımından, Rusiya ilə həmsərhəd ölkələrdə zərbə silahlarının yerləşdirilməsindən, həmçinin ABŞ-ın nüvə silahlarının Avropadakı mövcudluğundan narazılığını bildirib.

2021-ci il dekabrın ortalarında Azərbaycan Prezidenti İlham Əliyev ukraynalı həmkarı Vladimir Zelenskidən dəvət aldı və bir ay sonra Ukrayna ətrafında təhlükəsizlik böhranı fonunda Kiyevdə işgüzar səfər etdi.