Hökumətlər bir-birləri və cəmiyyətləri ilə qarşılıqlı əməkdaşlıq quraraq kiber dövrdə davamlı təhlükəsizliyi təmin edə bilərlərmi?

Kibertəhlükəsizlik - sistemlərin, şəbəkələrin və proqram təminatlarının rəqəmsal hücumlardan qorunması üçün tədbirlərin həyata keçirilməsidir. Bu cür hücumlar adətən gizli məlumatlara giriş əldə etmək, onu dəyişdirmək, məhv etmək, istifadəçilərdən vəsait əldə etmək, təşkilat və ya şirkətlərin normal fəaliyyətini pozmaq məqsədilə həyata keçirilir.

Yeni nəsil Hərbi Dəniz Qüvvələri dalğaların üzərində və altında işləyən ənənəvi ekipaj gəmilərinin və avtonom dəniz platformalarının qarışığından istifadə edəcək. Bu avtonom sistemlər gələcək döyüş məkanında ölümcül təsir göstərə, həm hədəfi müstəqil olaraq müəyyən edə, həm də onu məhv edə biləcək. Ölümcül avtonom silah sistemlərinin tətbiqinin gələcək müharibələr üçün bəzi əhəmiyyətli təsirləri var.

2021-ci ildə ABŞ prezidenti Co Bayden və Rusiya prezidenti Vladimir Putin bildiriblər ki, nüvə müharibəsi heç vaxt aparılmamalıdır və əgər mübarizə olarsa, heç kim buradan qalib ayrıla bilməz. Daha sonra bir çoxları bu bəyanatın hər iki ölkənin ikiqat çəkindirmə siyasətini əks etdirdiyini və gələcək nüvə silahlarından istifadə şanslarının əhəmiyyətli dərəcədə azaldığını düşündülər.

Hərbi bazarda Süni Zəkanın (SZ) payı 2020-ci ildə 6.3 milyard ABŞ dolları olduğu təxmin edilir. 2025-ci ilədək bu rəqəmin ilik 13.1% artaraq 11.6 milyard dollara çatacağı gözlənilir. Texnologiyaya əsaslanaraq, maşın öyrənmə seqmentinin 2020-ci ildən 2025-ci ilə qədər bazara rəhbərlik edəcəyi gözlənilir. Hərbi sektorda SZ bazarının böyüməsi, SZ inteqrasiya edilmiş sistemlərin inkişafına yatırılan investisiyaların artması və bulud əsaslı tətbiqetmələr, həmçinin yüksək performanslı kompüter tətbiqetmələrinin artması ilə əlaqələndirilə bilər. Lakin hərbi platformalara məhdud girişə səbəb olan proteksionist siyasət və standart protokolların olmaması bu bazarın böyüməsinə mane ola bilər.

Nanotexnologiya həyatın bütün sahələrində olduğu kimi hərbi və müdafiə sektorunda da müxtəlif inkişaflar, texnika və silahların yaradılması üçün istifadə edilir.

Nasist V-silahlarından tutmuş hidrogen bombalarına qədər hərbi texnologiyada təhlükəli irəliləyişlərə nəzər salan araşdırmaçı jurnalist İ.F.Stoun silah yarışlarını “elmin ixtirasına və insanların iblisliyinə heç bir məhdudiyyətin olmadığının qaçılmaz məhsulu” kimi təsvir edir. İnsan tərəfindən idarə olunan “kinetik” kütləvi qırğın silahları dövrü ilə bağlı Stounu çox narahat edən bu qaranlıq həqiqət, bu gün elmi ixtiraları silikon əsaslı şeytanlıqla birləşdirə bilən, getdikcə daha çox avtomatlaşdırılmış sistemlər üçün doğru hesab olunur.

Milli təhlükəsizlik ilə məşğul olan amerikalıların diqqətinin böyük hissəsi indi Çinlə uzunmüddətli rəqabətə yönəlib, buna görə ABŞ-ın elm və texnologiya sahəsində qlobal liderlik mövqeyini saxlamaq yarışı yeni mərhələyə keçib. Bu rəqabətin ən çox müzakirə olunan aspektlərindən biri tez-tez potensial transformasiya texnologiyası kimi xatırlanan Süni Zəkadır (SZ).