Napoleon Qərb Quru Qoşunlarına Hibrid Müharibələrdə qələbə qazanmaq üçün Nə Öyrədə bilər

https://nationalinterest.org/blog/buzz/what-napoleon-can-teach-western-land-forces-about-winning-hybrid-wars-37217?fbclid=IwAR2kqRLgodAY9BDVh-yyJPTK38Memi6vU7Zc87OfDvx9govSNECfWHv5OgM

“'Vous voyez le malheureux Mack” (Siz bədbəxt Meki görürsünüz')” Lev Tolstoya görə, bu, 1805-ci ilin oktyabrında Yuxarı Avstriyada sonuncunun səhra qərargahında avstriyalı general Karl Mek fon Leyberixin özünü rus feldmarşalı Mixail Kutuzova təqdim etməsi idi.

Bir neçə gün əvvəl bədbəxt Mek 30 min nəfərlik Avstriya ordusunu Bavariyada Fransa imperatoru Napoleon Bonaparta təslim etməli oldu. Böyük Ordunun demək olar ki, 70 min Avstriya əsgəri, otuz generalı və yüzdən çox silahı sürətli yerləşdirmələr vasitəsilə 15 günlük kampaniyada zərərsizləşdirildi və sonda kapitulyasiya imzalandı. Qüsursuz və üstün olan Mekin 19 oktyabr 1805-ci ildə Ulm yaxınlığında təslim olmaqdan başqa çarəsi yox idi.

Napoleon Bonapartın rəqibini darmadağın etməsi artıq 1805-ci ilin oktyabrında köhnə xəbər idi. Bununla belə, “məğlub olmuş Mek”i əbədi olaraq hərb tarixinin salnaməsində “bədbəxt Mek”ə çevirən hadisə Avstriya ordusunun məğlubiyyəti idi. O, böyük döyüşə daxil olmadan kampaniyanı uduzdu. Tarixçi Katal Nolanın sözləri ilə desək, bu, “döyüş cazibəsi” ilə müəyyən edilən dövrdə nadir bir hadisə idi.

Az qala qansız məğlubiyyətin səbəblərindən biri də Napoleonun olması idi. Vellinqton hersoqunun qeyd etdiyi kimi, Fransa imperatorunun sadəcə olaraq döyüş meydanında olması 40 min nəfərə dəyərdi. Bununla belə, digər səbəb “Grande Armée”nin özü, xüsusən də təşkilati strukturu idi. Napoleon ilk dəfə olaraq korpus adlanan az-çox əlahiddə birliklərdən ibarət ordu ilə döyüş meydanına çıxırdı.

1805-ci ilin oktyabrında Ulmda qələbə qazanmasına ən çox komandirlik bacarığından əlavə, məhz bu əlahiddə korpuslar kömək etmişdi. Napoleon korpusu məharətlə yerləşdirməklə avstriyalıları qabaqladı və nüvə strategiyası ədəbiyyatında “eskalasiya dominantlığı” adlandırılan taktikaya nail ola bildi. Yəni rəqibə qarşı toplaya biləcəyindən daha çox dağıdıcı güc ortaya qoyma və nəticədə onu döyüşməkdən çəkindirə bildi.

Mek 1805-ci ilin oktyabrında Napoleonu açıq döyüşə cəlb etməkdən çəkindirdi, çünki o, Napoleonun korpusunun bütün ordusunu tamamilə məhv etmək qabiliyyətinə malik olduğunu bilirdi. Bədbəxt generalın təslim olmaqdan başqa çarəsi yox idi. Fransızların Meklə bağlı təcrübəsi hərbi işlərdə tez-tez laqeyd qalan komponentin əhəmiyyətini göstərmək üçün faydalı nümunə kimi xidmət edir: qüvvələrin tərkibi və strukturu.

Napoleona avstriyalılar üzərində hökmranlıq etməyə imkan verən fransız ordusunun tərkibi və quruluşu idi. Həqiqətən də, hərbi tarazlığı dəyişdirən hər hansı bir hərbi texnologiyadan daha çox, XXI əsrin çoxölçülü döyüş meydanında uğur öz ordusunda hökmranlıq etməyə imkan verəcək Napoleonun korpus sisteminə bənzər inqilabi yeni qüvvə strukturunun yaradılmasından asılı ola bilər. Nəticə etibarilə, hərbi güc strukturunun öyrənilməsi yüksək texnologiyalı silah sistemləri qədər həyəcanverici olmaya bilər.

Napoleonun 1805-ci il Ulm kampaniyasından irəli gələn və XXI əsrə tətbiq edilən bu esse iki iddia ilə çıxış edəcək: birincisi, bu kontekstdə bir qüvvələrin mərkəzləşdirilmiş maddi-texniki dəstək olmadan rabitənin olmadığı mühitlərdə davamlı olaraq fəaliyyət göstərmə qabiliyyəti kimi müəyyən edilən əlahiddəliyi davam edəcək. İkincisi, nəticə olaraq, gələcək quru qoşunları rəqibin uğurla qarşısını almaq və ya lazım gələrsə, onu məğlub etmək üçün müstəqil hərbi əməliyyatlar apara bilən əlahiddə birləşmələrdən ibarət olmalıdır. Ümumilikdə, artan əlahiddəlik yalnız gələcək quru qüvvələrini istənilən rəqibə qarşı daha dayanıqlı edəcək, həm də dövlət və qeyri-dövlət aktorları tərəfindən şərti qüvvələrin rabitə və təchizat xətlərinin kəsildiyi gələcək hibrid müharibə mühitində üstünlük təşkil etmək üçün əsas tərkib hissə olacaq.

Napoleon Korpusunun İslahatı və Əlahiddəlik

Ulm Napoleonun heç bir böyük döyüş olmadan qalib gəldiyi yeganə kampaniyası idi. Həmçinin bundan əvvəl qüvvələr üçün geniş təlim və yenidən təşkiletmə prosesi keçirilmişdi. Təlim və qüvvələrinin yenidən qurulması nəticəsində o, avstriyalıları təslim olmağa məcbur edə bildi.

Napoleonun korpusunun yenidən təşkilinin əsas məqsədi mütəşəkkil ordunun bütün imkanlarını özündə cəmləşdirən daha kiçik, daha manevr edə bilən qüvvə yaratmaq idi. Hər korpus iki-dörd piyada diviziyasından, yüngül süvarilərdən ibarət bir briqada və ya diviziondan, artilleriya batareyalarından, az sayda mühəndis və yardımçı qoşunlardan ibarət idi. Korpus ölçüləri əhəmiyyətli dərəcədə dəyişə bilər. Cunter Rotenberqin qeyd etdiyi kimi, korpus sisteminin rəsmi olaraq qəbul edildiyi 1805-ci ildə IV Korpus 41.000, VI Korpusun sayı 24.000, VII isə təxminən 14.000 əsgərdən ibarət idi.

Bu kiçik qüvvənin əsas qüvvələrdən tamamilə müstəqil fəaliyyət göstərə bilməsi və ən azı iyirmi dörd saat ərzində düşmənin genişmiqyaslı hücumuna tab gətirməli olduğu güman edilirdi. Napoleon öz korpusunu elə yerləşdirmişdi ki, heç bir korpus digərindən bir günlük yürüş məsafəsindən uzaq olmamalı idi. “Ayrı-ayrı yürüş, birləşən mübarizə” Fransa imperatorunun aksiomu idi. Napoleon öz korpusunun müdirini belə ümumiləşdirdi: “Müharibənin ümumi prinsipi budur – 25-30 min nəfərlik bir korpus öz başına hərəkət edə bilər. Yaxşı idarə olunarsa, o, döyüşə bilər və ya şəraitə uyğun manevr edə bilər, çünki ona heç bir zərər dəyməz, çünki rəqib onu toqquşmaya məcbur edə bilməz, lakin bunu etmək istəsə, uzun müddət təkbaşına döyüşə bilər”.

1805-ci ildə Ulm döyüşü zamanı Böyük Ordu 7 fransız və 1 müttəfiq korpusdan ibarət idi. Bundan əlavə, Napoleon Ordu Süvari Ehtiyatını (6 ağır atlı diviziya), Ordu Artilleriya Ehtiyatını (bütün Fransız artilleriya atəş gücünün 25 faizi) və 7 minlik İmperator Qvardiyasını şəxsi komandanlığı altına salmışdı. Yenidən təşkilatlanma ordunun həm dayanıqlığını, həm də manevr qabiliyyətini artırdı. Dağılmış korpus həmçinin rəqibləri çoxsaylı təhdidlərlə mübarizə aparmağa məcbur edən bir dəstə effekti yaratdı və potensial hücumun çox azimutlu vektorları əvəzinə yalnız bir əsas qüvvə təqdim etdi. Yekun məqsəd düşmənin arxasına keçmək, onun rabitə xətlərini kəsmək və onu əlverişsiz vəziyyətdə döyüşməyə məcbur etmək, ya da onu geri çəkilməyə və ya təslim olmağa məcbur etmək idi.


Sonuncu, 1805-ci ilin oktyabrında Ulmda Mek və avstriyalıların başına gələnlərdir.

İyirmi birinci əsr üçün manevr qüvvəsi

Napoleon korpusunun islahatından hansı dərsləri götürmək lazımdır?

XXI əsr Avropasına tətbiq edilən Napoleonun nümunəsi briqada səviyyəsində daha çox əlahiddə birləşmələrin genişləndirilməsini təklif edir. (Briqada, XIX əsrin əvvəllərində Fransada olan korpus kimi Avropa və ABŞ-dakı hazırkı quru qoşunlarının əməliyyat səviyyəsində əsas ordu birliyidir.) Bu birliklər gələcək müharibə şəraitində sürətli manevr edə və bu vaxta qədər özlərini qoruya biləcəklər.

Napoleonun korpusu kimi, bu bölmələr də ağır elementləri (əsas döyüş tankları, piyada döyüş maşınları, zirehli personal daşıyıcıları), yüngül elementləri (hərbi polis də daxil olmaqla yüngül piyada birlikləri) və dəstək elementlərini (ağır zirehli artilleriya, yaxın havadan dəstək vasitələri və qısamüddətli hərbi hissələr) birləşdirəcək. ABŞ Ordusunun Qabiliyyətlərin İnteqrasiyası Mərkəzi birgə istifadə olunan silahların təkamülünə dair hesabat layihəsində qeyd edir:

“[Müasir döyüş meydanı] düşmən üzərində müəyyən üstünlüklər yaratmaq və ondan istifadə etmək üçün ən aşağı praktiki taktiki eşalonda yerləşdirilən və ya əlçatan olan imkanlarla yarımmüstəqil, dağınıq, bir-birini dəstəkləyən, birləşmiş silahlı əməliyyatlar apara bilən birləşmələr tələb edir. Bu genişlənə bilən və tapşırıq üçün təşkil edilmiş bölmələr paylanmış, birləşmiş silah gücünə malik qüvvələr kimi fəaliyyət göstərmək üçün əsas ISR (kəşfiyyat, müşahidə, nəzarət), atəş gücü, dözümlülük və hərəkətliliyə malikdir (...).

Bununla belə, ABŞ Ordusunun təklifi kifayət qədər uzağa getmir. Müasir quru qoşunları rabitə və təchizat xətlərinin sıradan çıxmasına və strateji kəşfiyyat, müşahidə və nəzarət (ISR) aktivlərinin qarşısını almaq və ya zəruri hallarda, XXI əsrin döyüş meydanında düşməni məğlub etmək məqsədini güdür. XIX əsr fransız korpusu kimi, bu bölmələr də bir müddətlik tamamilə əlahiddə olmalı və mübahisəli döyüş məkanlarında fəaliyyət göstərə bilməlidir. Məsələn, ABŞ ordusunun general-leytenantı Aundre Piggenin dediyi kimi: “Məqsədimiz briqada döyüş komandalarının 7 gün ərzində tədarük olmadan özlərini təmin etməsi qabiliyyətlərinin əldə olunmasıdır”.

Hazırda Avropa (və daha az dərəcədə ABŞ) quru qoşunları hətta yarımmüstəqil (əlahiddə deyil) manevr qüvvələri yaratmaqdan çox uzaqdır və eskalasiya üstünlüyünə nail olmaq üçün onları sürətlə yerləşdirir. RAND-ın araşdırmasına görə, İngiltərə, Fransa və Almaniyanın hər biri, məsələn, Baltikyanı ölkələrdə ağır briqada toplaya və saxlaya bilsələr də, onların səfərbərliyi təkcə bir aya qədər çəkməyəcək (birliklərin cəbhəyə köçürülməsi üçün vaxt istisna olmaqla), həm də “bu qüvvələrin ixtiyarında ola biləcək imkanlar və ya ruslarla döyüşməkdə iştirak edə biləcək müharibə növü ilə bağlı” suallar yaranacaq.

Bundan əlavə, bu əsrdə müharibə getdikcə kənddən daha çox şəhərə keçdiyindən (2050-ci ilə qədər dünya əhalisinin təxminən üçdə ikisi şəhərlərdə yaşayacaq) ağır əlahiddə bölmələrin tək başına belə bir mühitdə əməliyyatlar aparmaq gücü olmayacaq. Kənddən şəhər ərazisinə keçidi nəzərə alsaq, bu yeni bir şey deyil. Hətta Napoleonun müxtəlif korpuslardakı ağır elementləri (artilleriya, piyada və ağır süvarilər) husarlar (yüngül atlılar) və döyüşçülər kimi yüngül silahlı qüvvələr tərəfindən qorunurdu.

Nəticə etibarilə, rəqibi xüsusilə şəhər mühitində cəlb etmək üçün aşağı səviyyədə müstəqil fəaliyyət göstərə bilən, yüngül silahlı bölmələrin (məsələn, mövcud mühafizə dəstələrindən sonra modelləşdirilib) yaradılmasına daha çox diqqət yetirilməlidir. Bu bölmələrin əsas məqsədi ehtiyatda olan ağır briqadalar döyüşə girənə qədər təcavüzkarı gecikdirmək və yormaqdır. (Qeyri-öldürücü döyüşdə təlim keçmiş bu bölmələrin elementləri, məsələn, düşmənin dezinformasiya kampaniyaları nəticəsində yaranan iğtişaşları aradan qaldırmaq üçün şəhərlərdə hərbi polis kimi də yerləşdirilə bilər.)

Həqiqətən də, bu yüngül silahlı birləşmələr döyüş meydanında XIX əsrdə fransız voltijerləri və döyüşçüləri kimi düşməni təqib etmək üçün oxşar missiyaları yerinə yetirməli, eyni zamanda sonuncunu qismən qoruyan daha ağır bölmələr üçün məhdud hücum əməliyyatları həyata keçirməli idi. Bu yüngül birliklər həmçinin Avropa və ABŞ quru qüvvələrinin, məsələn, Şərqi Avropada Rusiyaya qarşı eskalasiya gücünü artırardı.

Müasir çoxölçülü döyüş meydanında tətbiq edilən klassik yüngül piyada taktikaları Con Arquilla və David Ronfeldt tərəfindən “bütün istiqamətlərdən eyni vaxtda, həm atəşlə, həm də güclə düşməni cəlb etmək” kimi müəyyən edilən şəbəkə əsaslı döyüşlərlə birləşdirilə bilər.

Bununla belə, şəbəkəli birləşmə kifayət etməyəcək. Fransız korpusunun daha yüngül elementlərinə bənzər bu bölmələr, həmçinin ərazini saxlamaqda ağır birləşmələri dəstəkləmək və irəliləyən zirehli qüvvələrin cinahlarının təhlükəsizliyini təmin etmək kimi ənənəvi yüngül piyada rollarını yerinə yetirmək imkanına malik olmalıdır. Bu baxımdan döyüş meydanında uğurun açarı yüngül və ağır qüvvələr arasında qarşılıqlı fəaliyyətə və koordinasiyaya ən yaxşı şəkildə nail olmağı bacarmaqdır.

Avropa Təcrübəsində Hibrid Qüvvələr

Əgər Avropada belə bir yeni qüvvənin praktiki tətbiqi reallığa çevrilsəydi necə olardı?

NATO və Avropa İttifaqının (Aİ) şərq cinahı boyunca yerləşən Avropa və ABŞ quru qüvvələri daha yüngül elementlərlə birlikdə ağır briqadaların daha sərt rotasiyasının cədvəlinə uyğunlaşa bilər. Avropada ideal bir ssenaridə şərq cinahını təşkil edən ölkələr ilk növbədə əlahiddə daha yüngül silahlı birləşmələrin yaradılmasına, qərbdəki ölkələr isə əlahiddə ağır briqadaların yaradılmasına diqqət yetirəcəklər.

Aİ və NATO-ya üzv olan hər bir ölkə XXI əsrin döyüş meydanında fəaliyyət göstərə bilən ən azı bir əlahiddə ağır briqadanı idarə etmək qabiliyyətini müstəqil şəkildə inkişaf etdirməli olsa da, Avropadakı mövcud siyasi reallıqlar belə bir cəhd üçün büdcə ayırmaları ehtimalını aşağı salır. Yüngül qüvvələr qitədəki bəzi Avropa siyasətçiləri üçün daha cəlbedici ola bilər, çünki onlar daha geniş ağır birləşmələrə qarşı durmaqda daha ucuz təklifdir və böyük ehtimalla siyasi baxımdan daha az mübahisəlidir. Sonda qeyd edək ki, həm daha yüngül, həm də ağır birləşmələr üçün döyüş meydanında uğur qazanmağın açarı onların bir-birindən müstəqil şəkildə fəaliyyət göstərmə qabiliyyətindən asılı olacaq.